Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 9 Index Previous Next
|
1
[स] संनिवृत्ते बलौघे तु शाल्वॊ मलेच्छ गणाधिपः अभ्यवर्तत संक्रुद्धः पाण्डूनां सुमहद बलम 2 आस्थाय सुमहानागं परभिन्नं पर्वतॊपमम दृप्तम ऐरावत परख्यम अमित्रगणमर्दनम 3 यॊ ऽसौ महाभद्र कुलप्रसूतः; सुपूजितॊ धार्तराष्ट्रेण नित्यम सुकल्पितः शास्त्रविनिश्चयज्ञैः; सदॊपवाह्यः समरेषु राजन 4 तम आस्थितॊ राजवरॊ बभूव; यथॊदयस्थः सविता कषपान्ते स तेन नागप्रवरेण राजन्न; अभ्युद्ययौ पाण्डुसुतान समन्तात शितैः पृषात्कैर विददार चापि; महेन्द्रवज्रप्रतिमैः सुघॊरैः 5 ततः शरान वै सृजतॊ महारणे; यॊधांश च राजन नयतॊ यमाय नास्यान्तरं ददृशुः सवे परे वा; यथा पुरा वज्रधरस्य दैत्याः 6 ते पाण्डवाः सॊमकाः सृञ्जयाश च; तम एव नागं ददृशुः समन्तात सहस्रशॊ वै विचरन्तम एकं; यथा महेन्द्रस्य गजं समीपे 7 संद्राव्यमाणं तु बलं परेषां; परीतकल्पं विबभौ समन्तात नैवावतस्थे समरे भृशं भयाद; विमर्दमानं तु परस्परं तदा 8 ततः परभग्ना सहसा महाचमूः; सा पाण्डवी तेन नराधिपेन दिशश चतस्रः सहसा परधाविता; गजेन्द्र वेगं तम अपारयन्ती 9 दृष्ट्वा च तां वेगवता परभग्नां; सर्वे तवदीया युधि यॊधमुख्याः अपूजयंस तत्र नराधिपं तं; दध्मुश च शङ्खाञ शशिसंनिकाशान 10 शरुत्वा निनादं तव अथ कौरवाणां; हर्षाद विमुक्तं सह शङ्खशब्दैः सेनापतिः पाण्डव सृञ्जयानां; पाञ्चाल पुत्रॊ न ममर्ष रॊषात 11 ततस तु तं वै दविरदं महात्मा; परत्युद्ययौ तवरमाणौ जयाय जम्भॊ यथा शक्रसमागमे वै; नागेन्द्रम ऐरावणम इन्द्र वाह्यम 12 तम आपतन्तं सहसा तु दृष्ट्वा; पाञ्चालराजं युधि राजसिंहः तं वै दविपं परेषयाम आस तूर्णं; वधाय राजन दरुपदात्मजस्य 13 स तं दविपं सहसाभ्यापतन्तम; अविध्यद अर्कप्रतिमैः पृषत्कैः कर्मार धौतैर निशितैर जवलद्भिर; नाराचमुख्यैस तरिभिर उग्रवेगैः 14 ततॊ ऽपरान पञ्च शितान महात्मा; नाराचमुख्यान विससर्ज कुम्भे स तैस तु विद्धः परमद्विपॊ रणे; तदा परावृत्य भृशं परदुद्रुवे 15 तं नागराजं सहसा परणुन्नं; विद्राव्यमाणं च निगृह्य शाल्वः तॊत्त्राङ्कुशैः परेषयाम आस तूर्णं; पाञ्चालराजस्य रथं परदिश्य 16 दृष्ट्वापतन्तं सहसा तु नागं; धृष्टद्युम्नः सवरथाच छीघ्रम एव गदां परगृह्याशु जवेन वीरॊ; भूमिं परपन्नॊ भयविह्वलाङ्गः 17 स तं रथं हेमविभूषिताङ्गं; साश्वं ससूतं सहसा विमृद्य उत्क्षिप्य हस्तेन तदा महाद्विपॊ; विपॊथयाम आस वसुंधरा तले 18 पाञ्चालराजस्य सुतं स दृष्ट्वा; तदार्दितं नागवरेण तेन तम अभ्यधावत सहसा जवेन; भीमः शिखण्डी च शिनेश च नप्ता 19 शरैश च वेगं सहसा निगृह्य; तस्याभितॊ ऽभयापततॊ गजस्य स संगृहीतॊ रथिभिर गजॊ वै; चचाल तैर वार्यमाणश च संख्ये 20 ततः पृषत्कान परववर्ष राजा; सूर्यॊ यथा रश्मिजालं समन्तात तेनाशुगैर वध्यमाना रथौघाः; परदुद्रुवुस तत्र ततस तु सर्वे 21 तत कर्मशाल्वस्य समीक्ष्य सर्वे; पाञ्चाल मत्स्या नृप सृञ्जयाश च हाहाकारैर नादयन्तः सम युद्धे; दविपं समन्ताद रुरुधुर नराग्र्याः 22 पाञ्चालराजस तवरितस तु शूरॊ; गदां परगृह्याचलशृङ्गकल्पाम असंभ्रमं भारत शत्रुघाती; जवेन विरॊ ऽनुससार नागम 23 ततॊ ऽथ नागं धरणीधराभं; मदं सरवन्तं जलदप्रकाशम गदां समाविध्य भृशं जघान; पाञ्चालराजस्य सुतस तरस्वी 24 स भिन्नकुन्भः सहसा विनद्य; मुखात परभूतं कषतजं विमुञ्चन पपात नागॊ धरणीधराभः; कषितिप्रकम्पाच चलितॊ यथाद्रिः 25 निपात्यमाने तु तदा गजेन्द्रे; हाहाकृते तव पुत्रस्य सैन्ये स शाल्वराजस्य शिनिप्रवीरॊ; जहार भल्लेन शिरः शितेन 26 हृतॊत्तमाङ्गॊ युधि सात्वतेन; पपात भूमौ सह नागरज्ञा यथाद्रिशृङ्गं सुमहत परणुन्नं; वज्रेण देवाधिप चॊदितेन |
1
[s] saṃnivṛtte balaughe tu śālvo mleccha gaṇādhipaḥ abhyavartata saṃkruddhaḥ pāṇḍūnāṃ sumahad balam 2 āsthāya sumahānāgaṃ prabhinnaṃ parvatopamam dṛptam airāvata prakhyam amitragaṇamardanam 3 yo 'sau mahābhadra kulaprasūtaḥ; supūjito dhārtarāṣṭreṇa nityam sukalpitaḥ śāstraviniścayajñaiḥ; sadopavāhyaḥ samareṣu rājan 4 tam āsthito rājavaro babhūva; yathodayasthaḥ savitā kṣapānte sa tena nāgapravareṇa rājann; abhyudyayau pāṇḍusutān samantāt śitaiḥ pṛṣātkair vidadāra cāpi; mahendravajrapratimaiḥ sughoraiḥ 5 tataḥ śarān vai sṛjato mahāraṇe; yodhāṃś ca rājan nayato yamāya nāsyāntaraṃ dadṛśuḥ sve pare vā; yathā purā vajradharasya daityāḥ 6 te pāṇḍavāḥ somakāḥ sṛñjayāś ca; tam eva nāgaṃ dadṛśuḥ samantāt sahasraśo vai vicarantam ekaṃ; yathā mahendrasya gajaṃ samīpe 7 saṃdrāvyamāṇaṃ tu balaṃ pareṣāṃ; parītakalpaṃ vibabhau samantāt naivāvatasthe samare bhṛśaṃ bhayād; vimardamānaṃ tu parasparaṃ tadā 8 tataḥ prabhagnā sahasā mahācamūḥ; sā pāṇḍavī tena narādhipena diśaś catasraḥ sahasā pradhāvitā; gajendra vegaṃ tam apārayantī 9 dṛṣṭvā ca tāṃ vegavatā prabhagnāṃ; sarve tvadīyā yudhi yodhamukhyāḥ apūjayaṃs tatra narādhipaṃ taṃ; dadhmuś ca śaṅkhāñ śaśisaṃnikāśān 10 śrutvā ninādaṃ tv atha kauravāṇāṃ; harṣād vimuktaṃ saha śaṅkhaśabdaiḥ senāpatiḥ pāṇḍava sṛñjayānāṃ; pāñcāla putro na mamarṣa roṣāt 11 tatas tu taṃ vai dviradaṃ mahātmā; pratyudyayau tvaramāṇau jayāya jambho yathā śakrasamāgame vai; nāgendram airāvaṇam indra vāhyam 12 tam āpatantaṃ sahasā tu dṛṣṭvā; pāñcālarājaṃ yudhi rājasiṃhaḥ taṃ vai dvipaṃ preṣayām āsa tūrṇaṃ; vadhāya rājan drupadātmajasya 13 sa taṃ dvipaṃ sahasābhyāpatantam; avidhyad arkapratimaiḥ pṛṣatkaiḥ karmāra dhautair niśitair jvaladbhir; nārācamukhyais tribhir ugravegaiḥ 14 tato 'parān pañca śitān mahātmā; nārācamukhyān visasarja kumbhe sa tais tu viddhaḥ paramadvipo raṇe; tadā parāvṛtya bhṛśaṃ pradudruve 15 taṃ nāgarājaṃ sahasā praṇunnaṃ; vidrāvyamāṇaṃ ca nigṛhya śālvaḥ tottrāṅkuśaiḥ preṣayām āsa tūrṇaṃ; pāñcālarājasya rathaṃ pradiśya 16 dṛṣṭvāpatantaṃ sahasā tu nāgaṃ; dhṛṣṭadyumnaḥ svarathāc chīghram eva gadāṃ pragṛhyāśu javena vīro; bhūmiṃ prapanno bhayavihvalāṅgaḥ 17 sa taṃ rathaṃ hemavibhūṣitāṅgaṃ; sāśvaṃ sasūtaṃ sahasā vimṛdya utkṣipya hastena tadā mahādvipo; vipothayām āsa vasuṃdharā tale 18 pāñcālarājasya sutaṃ sa dṛṣṭvā; tadārditaṃ nāgavareṇa tena tam abhyadhāvat sahasā javena; bhīmaḥ śikhaṇḍī ca śineś ca naptā 19 śaraiś ca vegaṃ sahasā nigṛhya; tasyābhito 'bhyāpatato gajasya sa saṃgṛhīto rathibhir gajo vai; cacāla tair vāryamāṇaś ca saṃkhye 20 tataḥ pṛṣatkān pravavarṣa rājā; sūryo yathā raśmijālaṃ samantāt tenāśugair vadhyamānā rathaughāḥ; pradudruvus tatra tatas tu sarve 21 tat karmaśālvasya samīkṣya sarve; pāñcāla matsyā nṛpa sṛñjayāś ca hāhākārair nādayantaḥ sma yuddhe; dvipaṃ samantād rurudhur narāgryāḥ 22 pāñcālarājas tvaritas tu śūro; gadāṃ pragṛhyācalaśṛṅgakalpām asaṃbhramaṃ bhārata śatrughātī; javena viro 'nusasāra nāgam 23 tato 'tha nāgaṃ dharaṇīdharābhaṃ; madaṃ sravantaṃ jaladaprakāśam gadāṃ samāvidhya bhṛśaṃ jaghāna; pāñcālarājasya sutas tarasvī 24 sa bhinnakunbhaḥ sahasā vinadya; mukhāt prabhūtaṃ kṣatajaṃ vimuñcan papāta nāgo dharaṇīdharābhaḥ; kṣitiprakampāc calito yathādriḥ 25 nipātyamāne tu tadā gajendre; hāhākṛte tava putrasya sainye sa śālvarājasya śinipravīro; jahāra bhallena śiraḥ śitena 26 hṛtottamāṅgo yudhi sātvatena; papāta bhūmau saha nāgarajñā yathādriśṛṅgaṃ sumahat praṇunnaṃ; vajreṇa devādhipa coditena |