Book 2
Chapter 50
|
1
atha rātryāṃ vyatītāyām avasuptam anantaram prabodhayām āsa śanair lakṣmaṇaṃ raghunandanaḥ 2 saumitre śṛṇu vanyānāṃ valgu vyāharatāṃ svanam saṃpratiṣṭhāmahe kālaḥ prasthānasya paraṃtapa 3 sa suptaḥ samaye bhrātrā lakṣmaṇaḥ pratibodhitaḥ jahau nidrāṃ ca tandrīṃ ca prasaktaṃ ca pathi śramam 4 tata utthāya te sarve spṛṣṭvā nadyāḥ śivaṃ jalam panthānam ṛṣiṇoddiṣṭaṃ citrakūṭasya taṃ yayuḥ 5 tataḥ saṃprasthitaḥ kāle rāmaḥ saumitriṇā saha sītāṃ kamalapatrākṣīm idaṃ vacanam abravīt 6 ādīptān iva vaidehi sarvataḥ puṣpitān nagān svaiḥ puṣpaiḥ kiṃśukān paśya mālinaḥ śiśirātyaye 7 paśya bhallātakān phullān narair anupasevitān phalapatrair avanatān nūnaṃ śakṣyāmi jīvitum 8 paśya droṇapramāṇāni lambamānāni lakṣmaṇa madhūni madhukārībhiḥ saṃbhṛtāni nage nage 9 eṣa krośati natyūhas taṃ śikhī pratikūjati ramaṇīye vanoddeśe puṣpasaṃstarasaṃkaṭe 10 mātaṃgayūthānusṛtaṃ pakṣisaṃghānunāditam citrakūṭam imaṃ paśya pravṛddhaśikharaṃ girim 11 tatas tau pādacāreṇa gacchantau saha sītayā ramyam āsedatuḥ śailaṃ citrakūṭaṃ manoramam 12 taṃ tu parvatam āsādya nānāpakṣigaṇāyutam ayaṃ vāso bhavet tāvad atra saumya ramemahi 13 lakṣmaṇānaya dārūṇi dṛḍhāni ca varāṇi ca kuruṣvāvasathaṃ saumya vāse me 'bhirataṃ manaḥ 14 tasya tadvacanaṃ śrutvā saumitrir vividhān drumān ājahāra tataś cakre parṇa śālām ariṃ dama 15 śuśrūṣamāṇam ekāgram idaṃ vacanam abravīt aiṇeyaṃ māṃsam āhṛtya śālāṃ yakṣyāmahe vayam 16 sa lakṣmaṇaḥ kṛṣṇamṛgaṃ hatvā medhyaṃ patāpavān atha cikṣepa saumitriḥ samiddhe jātavedasi 17 taṃ tu pakvaṃ samājñāya niṣṭaptaṃ chinnaśoṇitam lakṣmaṇaḥ puruṣavyāghram atha rāghavam abravīt 18 ayaṃ kṛṣṇaḥ samāptāṅgaḥ śṛtaḥ kṛṣṇa mṛgo yathā devatā devasaṃkāśa yajasva kuśalo hy asi 19 rāmaḥ snātvā tu niyato guṇavāñ japyakovidaḥ pāpasaṃśamanaṃ rāmaś cakāra balim uttamam 20 tāṃ vṛkṣaparṇac chadanāṃ manojñāṃ; yathāpradeśaṃ sukṛtāṃ nivātām vāsāya sarve viviśuḥ sametāḥ; sabhāṃ yathā deva gaṇāḥ sudharmām 21 anekanānāmṛgapakṣisaṃkule; vicitrapuṣpastabalair drumair yute vanottame vyālamṛgānunādite; tathā vijahruḥ susukhaṃ jitendriyāḥ 22 suramyam āsādya tu citrakūṭaṃ; nadīṃ ca tāṃ mālyavatīṃ sutīrthām nananda hṛṣṭo mṛgapakṣijuṣṭāṃ; jahau ca duḥkhaṃ puravipravāsāt |
1
अथ रात्र्यां वयतीतायाम अवसुप्तम अनन्तरम परबॊधयाम आस शनैर लक्ष्मणं रघुनन्दनः 2 सौमित्रे शृणु वन्यानां वल्गु वयाहरतां सवनम संप्रतिष्ठामहे कालः परस्थानस्य परंतप 3 स सुप्तः समये भरात्रा लक्ष्मणः परतिबॊधितः जहौ निद्रां च तन्द्रीं च परसक्तं च पथि शरमम 4 तत उत्थाय ते सर्वे सपृष्ट्वा नद्याः शिवं जलम पन्थानम ऋषिणॊद्दिष्टं चित्रकूटस्य तं ययुः 5 ततः संप्रस्थितः काले रामः सौमित्रिणा सह सीतां कमलपत्राक्षीम इदं वचनम अब्रवीत 6 आदीप्तान इव वैदेहि सर्वतः पुष्पितान नगान सवैः पुष्पैः किंशुकान पश्य मालिनः शिशिरात्यये 7 पश्य भल्लातकान फुल्लान नरैर अनुपसेवितान फलपत्रैर अवनतान नूनं शक्ष्यामि जीवितुम 8 पश्य दरॊणप्रमाणानि लम्बमानानि लक्ष्मण मधूनि मधुकारीभिः संभृतानि नगे नगे 9 एष करॊशति नत्यूहस तं शिखी परतिकूजति रमणीये वनॊद्देशे पुष्पसंस्तरसंकटे 10 मातंगयूथानुसृतं पक्षिसंघानुनादितम चित्रकूटम इमं पश्य परवृद्धशिखरं गिरिम 11 ततस तौ पादचारेण गच्छन्तौ सह सीतया रम्यम आसेदतुः शैलं चित्रकूटं मनॊरमम 12 तं तु पर्वतम आसाद्य नानापक्षिगणायुतम अयं वासॊ भवेत तावद अत्र सौम्य रमेमहि 13 लक्ष्मणानय दारूणि दृढानि च वराणि च कुरुष्वावसथं सौम्य वासे मे ऽभिरतं मनः 14 तस्य तद्वचनं शरुत्वा सौमित्रिर विविधान दरुमान आजहार ततश चक्रे पर्ण शालाम अरिं दम 15 शुश्रूषमाणम एकाग्रम इदं वचनम अब्रवीत ऐणेयं मांसम आहृत्य शालां यक्ष्यामहे वयम 16 स लक्ष्मणः कृष्णमृगं हत्वा मेध्यं पतापवान अथ चिक्षेप सौमित्रिः समिद्धे जातवेदसि 17 तं तु पक्वं समाज्ञाय निष्टप्तं छिन्नशॊणितम लक्ष्मणः पुरुषव्याघ्रम अथ राघवम अब्रवीत 18 अयं कृष्णः समाप्ताङ्गः शृतः कृष्ण मृगॊ यथा देवता देवसंकाश यजस्व कुशलॊ हय असि 19 रामः सनात्वा तु नियतॊ गुणवाञ जप्यकॊविदः पापसंशमनं रामश चकार बलिम उत्तमम 20 तां वृक्षपर्णच छदनां मनॊज्ञां; यथाप्रदेशं सुकृतां निवाताम वासाय सर्वे विविशुः समेताः; सभां यथा देव गणाः सुधर्माम 21 अनेकनानामृगपक्षिसंकुले; विचित्रपुष्पस्तबलैर दरुमैर युते वनॊत्तमे वयालमृगानुनादिते; तथा विजह्रुः सुसुखं जितेन्द्रियाः 22 सुरम्यम आसाद्य तु चित्रकूटं; नदीं च तां माल्यवतीं सुतीर्थाम ननन्द हृष्टॊ मृगपक्षिजुष्टां; जहौ च दुःखं पुरविप्रवासात |