Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 8 Index Previous Next
|
1
[दुर] भूय एव तु मद्रेश यत ते वक्ष्यामि तच छृणु यथा पुरावृत्तम इदं युद्धे देवासुरे विभॊ 2 यद उक्तवान पितुर मह्यं मार्कण्डेयॊ महान ऋषिः तद अशेषेण बरुवतॊ मम राजर्षिसत्तम तवं निबॊध न चाप्य अत्र कर्तव्या ते विचारणा 3 देवानाम असुराणां च महान आसीत समागमः बभूव परथमॊ राजन संग्रामस तारका मयः निर्जिताश च तदा दैत्या दैवतैर इति नः शरुतम 4 निर्जितेषु च दैत्येषु तारकस्य सुतास तरयः ताराक्षः कमलाक्षश च विद्युन्माली च पार्थिव 5 तप उग्रं समास्थाय नियमे परमे सथिताः तपसा कर्शयाम आसुर देहान सवाञ शत्रुतापन 6 दमेन तपसा चैव नियमेन च पार्थिव तेषां पितामहः परीतॊ वरदः परददौ वरान 7 अवध्यत्वं च ते राजन सर्वभूतेषु सर्वदा सहिता वरयाम आसुः सर्वलॊकपितामहम 8 तान बरवीत तदा देवॊ लॊकानां परभुर ईश्वरः नास्ति सर्वामरत्वं हि निवर्तध्वम अतॊ ऽसुराः वरम अन्यं वृणीध्वं वै यादृशं संप्ररॊचते 9 ततस ते सहिता राजन संप्रधार्यासकृद बहु सर्वलॊकेश्वरं वाक्यं परणम्यैनम अथाब्रुवन 10 अस्माकं तवं वरं देव परयच्छेमं पितामह वयं पुराणि तरीण्य एव समास्थाय महीम इमाम विचरिष्याम लॊके ऽसमिंस तवत्प्रसाद पुरस्कृताः 11 ततॊ वर्षसहस्रे तु समेष्यामः परस्परम एकीभावं गमिष्यन्ति पुराण्य एतानि चानघ 12 समागतानि चैतानि यॊ हन्याद भगवंस तदा एकेषुणा देववरः स नॊ मृत्युर भविष्यति एवम अस्त्व इति तान देवः परत्युक्त्वा पराविशद दिवम 13 ते तु लब्धवराः परीताः संप्रधार्य परस्परम पुरत्रय विसृष्ट्य अर्थं मयं वव्रुर महासुरम विश्वकर्माणम अजरं दैत्यदानव पूजितम 14 ततॊ मयः सवतपसा चक्रे धीमान पुराणि ह तरीणि काञ्चनम एकं तु रौप्यं कार्ष्णायसं तथा 15 काञ्चनं दिवि तत्रासीद अन्तरिक्षे च राजतम आयसं चाभवद भूमौ चक्रस्थं पृथिवीपते 16 एकैकं यॊजनशतं विस्तारायाम संमितम गृहाट्टाट्टालक युतं बृहत पराकारतॊरणम 17 गुणप्रसव संबाधम असंबाधम अनामयम परासादैर विविधैश चैव दवारैश चाप्य उपशॊभितम 18 पुरेषु चाभवन राजन राजानॊ वै पृथक पृथक काञ्चनं तारकाक्षस्य चित्रम आसीन महात्मनः राजतं कमलाक्षस्य विद्युन्मालिन आयसम 19 तरयस ते दैत्य राजानस तरीँल लॊकान आशु तेजसा आक्रम्य तस्थुर वर्षाणां पूगान नाम परजापतिः 20 तेषां दानवमुख्यानां परयुतान्य अर्बुदानि च कॊट्यश चाप्रतिवीराणां समाजग्मुस ततस ततः महद ऐश्वर्यम इच्छन्तस तरिपुरं दुर्गम आश्रिताः 21 सर्वेषां च पुनस तेषां सर्वयॊगवहॊ मयः तम आश्रित्य हि ते सर्वे अवर्तन्ताकुतॊ भयाः 22 यॊ हि यं मनसा कामं दध्यौ तरिपुरसंश्रयः तस्मै कामं मयस तं तं विदधे मायया तदा 23 तारकाक्ष सुतश चासीद धरिर नाम महाबलः तपस तेपे परमकं येनातुष्यत पितामहः 24 स तुष्टम अवृणॊद देवं वापी भवतु नः पुरे शस्त्रैर विनिहता यत्र कषिप्ताः सयुर बलवत्तराः 25 स तु लब्ध्वा वरं वीरस तारकाक्ष सुतॊ हरिः ससृजे तत्र वापीं तां मृतानां जीवनीं परभॊ 26 येन रूपेण दैत्यस तु येन वेषेण चैव ह मृतस तस्यां परिक्षिप्तस तादृशेनैव जज्ञिवान 27 तां पराप्य तरैपुरस्थास तु सर्वाँल लॊकान बबाधिरे महता तपसा सिद्धाः सुराणां भयवर्धनाः न तेषाम अभवद राजन कषयॊ युद्धे कथं चन 28 ततस ते लॊभमॊहाभ्याम अभिभूता विचेतसः निर्ह्रीकाः संस्थितिं सर्वे सथापितां समलूलुपन 29 विद्राव्य सगणान देवांस तत्र तत्र तदा तदा विचेरुः सवेन कामेन वरदानेन दर्पिताः 30 देवारण्यानि सर्वाणि परियाणि च दिवौकसाम ऋषीणाम आश्रमान्पुण्यान यूपाञ्जन पदांस तथा वयनाशयन्त मर्यादा दानवा दुष्टचारिणः 31 ते देवाः सहिताः सर्वे पितामहम अरिंदम अभिजग्मुस तदाख्यातुं विप्र कारं सुरेतरैः 32 ते तत्त्वं सर्वम आख्याय शिरसाभिप्रणम्य च वधॊपायमपृच्छन्त भगवन्तं पितामहम 33 शरुत्वा तद भगवान देवॊ देवान इदम उवाच ह असुराश च दुरात्मानस ते चापि विभुध दविषः अपराध्यन्ति सततं ये युष्मान पीडयन्त्य उत 34 अहं हि तुल्यः सर्वेषां भूतानां नात्र संशयः अधार्मिकास तु हन्तव्या इत्य अहं परब्रवीमि वः 35 ते यूयं सथाणुम ईशानं जिष्णुम अक्लिष्टकारिणम यॊद्धारं वृणुतादित्याः स तान हन्ता सुरेतरान 36 इति तस्य वचः शरुत्वा देवाः शक्रपुरॊगमाः बरह्माणम अग्रतः कृत्वा वृषाङ्कं शरणं ययुः 37 तपः परं समातस्थुर गृणन्तॊ बरह्म शाश्वतम ऋषिभिः सहधर्मज्ञा भवं सर्वात्मना गताः 38 तुष्टुवुर वाग्भिर अर्थ्याभिर भयेष्व अभयकृत्तमम सर्वात्मानं महात्मानं येनाप्तं सर्वम आत्मना 39 तपॊ विशेषैर बहुभिर यॊगं यॊ वेद चात्मनः यः सांख्यम आत्मनॊ वेद यस्य चात्मा वशे सदा 40 ते तं ददृशुर ईशानं तेजॊराशिम उमापतिम अनन्यसदृशं लॊके वरतवन्तम अकल्मषम 41 एकं च भगवन्तं ते नानारूपम अकल्पयन आत्मनः परतिरूपाणि रूपाण्य अथ महात्मनि परस्परस्य चापश्यन सर्वे परमविस्मिताः 42 सर्वभूतमयं चेशं तम अजं जगतः पतिम देवा बरह्मर्षयश चैव शिरॊभिर धरणीं गताः 43 तान सवस्ति वाक्येनाभ्यर्च्य समुत्थाप्य च शंकरः बरूत बरूतेति भगवान समयमानॊ ऽभयभाषत 44 तर्यम्बकेणाभ्यनुज्ञातास ततस ते ऽसवस्थचेतसः नमॊ नमस ते ऽसतु विभॊ तत इत्य अब्रुवन भवम 45 नमॊ देवातिदेवाय धन्विने चातिमन्यवे परजापतिमखघ्नाय परजापतिभिर ईड्यसे 46 नमः सतुताय सतुत्याय सतूयमानाय मृत्यवे विलॊहिताय रुद्राय नीलग्रीवाय शूलिने 47 अमॊघाय मृगाक्षाय परवरायुध यॊधिने दुर्वारणाय शुक्राय बरह्मणे बरह्मचारिणे 48 ईशानायाप्रमेयाय नियन्त्रे चर्म वाससे तपॊनित्याय पिङ्गाय वरतिने कृत्ति वाससे 49 कुमार पित्रे तर्यक्षाय परवरायुध धारिणे परपन्नार्ति विनाशाय बरह्म दविट संघघातिने 50 वनस्पतीनां पतये नराणां पतये नमः गवां च पतये नित्यं यज्ञानां पतये नमः 51 नमॊ ऽसतु ते ससैन्याय तर्यम्बकायॊग्र तेजसे मनॊवाक कर्मभिर देव तवां परपन्नान भजस्व नः 52 ततः परसन्नॊ भगवान सवागतेनाभिनन्द्य तान परॊवाच वयेतु वस्त्रासॊ बरूत किं करवाणि वः 53 पितृदेवर्षिसंघेभ्यॊ वरे दत्ते महात्मना सत्कृत्य शंकरं पराह बरह्मा लॊकहितं वचः 54 तवातिसर्गाद देवेश पराजापत्यम इदं पदम मयाधितिष्ठता दत्तॊ दानवेभ्यॊ महान वरः 55 तान अतिक्रान्त मर्यादान नान्यः संहर्तुम अर्हति तवाम ऋते भूतभव्येश तवं हय एषां परत्य अरिर वधे 56 स तवं देव परपन्नानां याचतां च दिवौकसाम कुरु परसादं देवेश दानवाञ जहि शूलभृत 57 [भग] हन्तव्याः शत्रवः सर्वे युष्माकम इति मे मतिः न तव एकॊ ऽहं वधे तेषां समर्थॊ वै सुरद्विषाम 58 ते यूयं सहिताः सर्वे मदीयेनास्त्र तेजसा जयध्वं युधि ताञ शत्रून संघातॊ हि महाबलः 59 [देवाह] अस्मत तेजॊबलं यावत तावद दविगुणम एव च तेषाम इति ह मन्यामॊ दृष्टतेजॊबला हि ते 60 [भग] वध्यास ते सर्वतः पापा ये युष्मास्व अपराधिनः मम तेजॊबलार्धेन सर्वांस तान घनत शात्रवान 61 [देवाह] बिभर्तुं तेजसॊ ऽरधं ते न शक्ष्यामॊ महेश्वर सर्वेषां नॊ बलार्धेन तवम एव जहि शात्रवान 62 [दुर] ततस तथेति देवेशस तैर उक्तॊ राजसत्तम अर्धम आदाय सर्वेभ्यस तेजसाभ्यधिकॊ ऽभवत 63 स तु देवॊ बलेनासीत सर्वेभ्यॊ बलवत्तरः महादेव इति खयातस तदा परभृति शंकरः 64 ततॊ ऽबरवीन महादेवॊ धनुर बाणधरस तव अहम हनिष्यामि रथेनाजौ तान रिपून वै दिवौकसः 65 ते यूयं मे रथं चैव धनुर बाणं तथैव च पश्यध्वं यावद अद्यैतान पातयामि महीतले 66 [देवाह] मूर्ति सर्वस्वम आदाय तरैलॊक्यस्य ततस ततः रथं ते कल्पयिष्याम देवेश्वर महौजसम 67 तथैव बुद्ध्या विहितं विश्वकर्म कृतं शुभम ततॊ विबुधशार्दूलास तं रथं समकल्पयन 68 वन्धुरं पृथिवीं देवीं विशालपुरमालिनीम सपर्वतवनद्वीपां चक्रूर भूतधरां तदा 69 मन्दरं पर्वतं चाक्षं जङ्घास तस्य महानदीः दिशश च परदिशश चैव परिवारं रथस्य हि 70 अनुकर्षान गरहान दीप्तान वरूथं चापि तारकाः धर्मार्थकामसंयुक्तं तरिवेणुं चापि बन्धुरम ओषधीर विविधास तत्र नानापुष्पफलॊद्गमाः 71 सूर्या चन्द्रमसौ कृत्वा चक्रे रथवरॊत्तमे पक्षौ पूर्वापरौ तत्र कृते रात्र्यहनी शुभे 72 दशनागपतीनीषाम धृतराष्ट्र मुखान दृढाम दयां युगं युगचर्माणि संवर्तक बलाहकान 73 शम्यां धृतिं च मेघां च सथितिं संनतिम एव च गरहनक्षत्रताराभिश चर्म चित्रं नभस्तलम 74 सुराम्बुप्रेतवित्तानां पतीँल लॊकेश्वरान हयान सिनीवालीम अनुमतिं कुहूं राकां च सुव्रताम यॊक्त्राणि चक्रुर वाहानां रॊहकांश चापि कण्ठकम 75 कर्म सत्यं तपॊ ऽरथश च विहितास तत्र रश्मयः अधिष्ठानं मनस तव आसीत परिरथ्यं सरस्वती 76 नानावर्णाश च चित्राश च पताकाः पवनेरिताः विद्युद इन्द्र धनुर नद्धं रथं दीप्तं वयदीपयत 77 एवं तस्मिन महाराज कल्पिते रथसत्तमे देवैर मनुजशार्दूल दविषताम अभिमर्दने 78 सवान्य आयुधानि मुख्यानि नयदधाच छंकरॊ रथे रथयष्टिं वियत कृष्टां सथापयाम आस गॊवृषम 79 बरह्मदण्डः कालदण्डॊ रुद्र दण्डस तथा जवरः परिस्कन्दा रथस्यास्य सर्वतॊदिशम उद्यताः 80 अथर्वाङ्गिरसाव आस्तां चक्ररक्षौ महात्मनः ऋग्वेदः सामवेदश च पुराणं च पुरःसराः 81 इतिहास यजुर्वेदौ पृष्ठरक्षौ बभूवतुः दिव्या वाचश च विद्याश च परिपार्श्व चराः कृताः 82 तॊत्त्रादयश च राजेन्द्र वषट्कारस तथैव च ओंकारश च मुखे राजन्न अतिशॊभा करॊ ऽभवत 83 विचित्रम ऋतुभिः षड्भिः कृत्वा संवत्सरं धनुः तस्मान नॄणां कालरात्रिर जया कृता धनुषॊ ऽजरा 84 इषुश चाप्य अभवद विष्णुर जवलनः सॊम एव च अग्नी षॊमौ जगत कृत्स्नं वैष्णवं चॊच्यते जगत 85 विष्णुश चात्मा भगवतॊ भवस्यामित तेजसः तस्माद धनुर्ज्या संस्पर्शं न विषेहुर हरस्य ते 86 तस्मिञ शरे तिग्ममन्युर मुमॊचाविषहं परभुः भृग्वङ्गिरॊ मन्युभवं करॊधाग्निम अतिदुःसहम 87 स नीललॊहितॊ धूम्रः कृत्तिवासा भयंकरः आदित्यायुत संकाशस तेजॊ जवालावृतॊ जवलन 88 दुश्च्यावश चयावनॊ जेता हन्ता बरह्म दविषां हरः नित्यं तराता च हन्ता च धर्माधर्माश्रिताञ जनान 89 परमाथिभिर घॊररूपैर भीमॊदग्रैर गणैर वृतः विभाति भगवान सथाणुस तैर एवात्म गुणैर वृतः 90 तस्याङ्गानि समाश्रित्य सथितं विश्वम इदं जगत जङ्गमाजङ्गमं राजञ शुशुभे ऽदभुतदर्शनम 91 दृष्ट्वा तु तं रथं दिव्यं कवची स शरासनी बाणम आदत्त तं दिव्यं सॊमविष्ण्व अग्निसंभवम 92 तस्य वाजांस ततॊ देवाः कल्पयां चक्रिरे विभॊः पुण्यगन्धवहं राजञ शवसनं राजसत्तम 93 तम आस्थाय महादेवस तरासयन दैवतान्य अपि आरुरॊह तदा यत्तः कम्पयन्न इव रॊदसी 94 स शॊभमानॊ वरदः खड्गी बाणी शरासनी हसन्न इवारवीद देवॊ सारथिः कॊ भविष्यति 95 तम अब्रुवन देवगणा यं भवान संनियॊक्ष्यते स भविष्यति देवेश सारथिस ते न संशयः 96 तान अब्रवीत पुनर देवॊ मत्तः शरेष्ठतरॊ हि यः तं सारथिं कुरुध्वं मे सवयं संचिन्त्य माचिरम 97 एतच छरुत्वा ततॊ देवा वाक्यम उक्तं महात्मना गत्वा पितामहं देवं परसाद्यैवं वचॊ ऽबरुवन 98 देव तवयेदं कथितं तरिदशारिनिबर्हणम तथा च कृतम अस्माभिः परसन्नॊ वृषभध्वजः 99 रथश च विहितॊ ऽसमाभिर विचित्रायुध संवृतः सारथिं तु न जानीमः कः सयात तस्मिन रथॊत्तमे 100 तस्माद विधीयतां कश चित सारथिर देव सत्तम सफलां तां गिरं देवकर्तुम अर्हसि नॊ विभॊ 101 एवम अस्मासु हि पुरा भगवन्न उक्तवान असि हितंकर्तास्मि भवताम इति तत कर्तुम अर्हसि 102 स देव युक्तॊ रथसत्तमॊ नॊ; दुरावरॊ दरावणः शात्रवाणाम पिनाक पाणिर विहितॊ ऽतर यॊद्धा; विभीषयन दानवान उद्यतॊ ऽसौ 103 तथैव वेदाश चतुरॊ हयाग्र्या; धरा सशैला च रथॊ महात्मन नक्षत्रवंशॊ ऽनुगतॊ वरूथे; यस्मिन यॊद्धा सारथिनाभिरक्ष्यः 104 तत्र सारथिर एष्टव्यः सर्वैर एतैर विशेषवान तत परतिष्ठॊ रथॊ देव हया यॊद्धा तथैव च कवचानि च शस्त्राणि कार्मुकं च पितामह 105 तवाम ऋते सारथिं तत्र नान्यं पश्यामहे वयम तवं हि सर्वैर गुणैर युक्तॊ देवताभ्यॊ ऽधिकः परभॊ सारथ्ये तूर्णम आरॊह संयच्छ परमान हयान 106 इति ते शिरसा नत्वा तरिलॊकेशं पितामहम देवाः परसादयाम आसुः सारथ्यायेति नः शरुतम 107 [बरह्मा] नात्र किं चिन मृषा वाक्यं यद उक्तं वॊ दिवौकसः संयच्छामि हयान एष युध्यतॊ वै कपर्दिनः 108 ततः स भगवान देवॊ लॊकस्रष्टा पितामहः सारथ्ये कल्पितॊ देवैर ईशानस्य महात्मनः 109 तस्मिन्न आरॊहति कषिप्रं सयन्दनं लॊकपूजिते शिरॊभिर अगमंस तूर्णं ते हया वातरंहसः 110 महेश्वरे तवारुहति जानुभ्याम अगमन महीम 111 अभीशून हि तरिलॊकेशः संगृह्य परपितामहः तान अश्वांश चॊदयाम आस मनॊमारुतरंहसः 112 ततॊ ऽधिरूढे वरदे परयाते चासुरान परति साधु साध्व इति विश्वेशः समयमानॊ ऽभयभाषत 113 याहि देव यतॊ दैत्याश चॊदयाश्वान अतन्द्रितः पश्य बाह्वॊर बलं मे ऽदय निघ्नतः शात्रवान रणे 114 ततस तांश चॊदयाम आस वायुवेगसमाञ्जवे येन तन्त्रिपुरं राजन दैत्यदानवरक्षितम 115 अथाधिज्यं धनुः कृत्वा शर्वः संधाय तं शरम युक्त्वा पाशुपतास्त्रेण तरिपुरं समचिन्तयत 116 तस्मिन सथिते तदा राजन करुद्धे विधृत कार्मुके पुराणि तानि कालेन जग्मुर एकत्वतां तदा 117 एकीभावं गते चैव तरिपुरे समुपागते बभूव तुमुलॊ हर्षॊ दैवतानां महात्मनाम 118 ततॊ देवगणाः सर्वे सिद्धाश च परमर्षयः जयेति वाचॊ मुमुचुः संस्तुवन्तॊ मुदान्विताः 119 ततॊ ऽगरतॊ परादुरभूत तरिपुरं जघ्नुषॊ ऽसुरान अनिर्देश्यॊग्र वपुषॊ देवस्यासह्य तेजसः 120 स तद विकृष्य भगवान दिव्यं लॊकेश्वरॊ धनुः तरैलॊक्यसारं तम इषुं मुमॊच तरिपुरं परति तत सासुरगणं दग्ध्वा पराक्षिपत पश्चिमार्णवे 121 एवं तत तरिपुरं दग्धं दानवाश चाप्य अशेषतः महेश्वरेण करुद्धेन तरैलॊक्यस्य हितैषिणा 122 स चात्मक्रॊधजॊ वह्निर हाहेत्य उक्त्वा निवारितः मा कार्षीर भस्मसाल लॊकान इति तर्यक्षॊ ऽबरवीच च तम 123 ततः परकृतिम आपन्ना देवा लॊकास तथर्षयः तुष्टुवुर वाग्भिर अर्थ्याभिः सथाणुम अप्रतिमौजसम 124 ते ऽनुज्ञाता भगवता जग्मुः सर्वे यथागतम कृतकामाः परसन्नेन परजापतिमुखाः सुराः 125 यथैव भगवान बरह्मा लॊकधाता पिता महः संयच्छ तवं हयान अस्य राधेयस्य महात्मनः 126 तवं हि कृष्णाच च कर्णाच च फल्गुनाच च विशेषतः विशिष्टॊ राजशार्दूल नास्ति तत्र विचारणा 127 युद्धे हय अयं रुद्र कल्पस तवं च बरह्म समॊ ऽनघ तस्माच छक्तौ युवां जेतुं मच्छत्रूंस ताव इवासुरान 128 यथा शल्याद्य कर्णॊ ऽयं शवेताश्वं कृष्णसारथिम परमथ्य हन्यात कौन्तेयं तथा शीघ्रं विधीयताम तवयि कर्णश च राज्यं च वयं चैव परतिष्ठिताः 129 इंमं चाप्य अपरं भूय इतिहासं निबॊध मे पितुर मम सकाशे यं बराह्मणः पराह धर्मवित 130 शरुत्वा चैतद वचश चित्रं हेतुकार्यार्थ संहितम कुरु शल्य विनिश्चित्य मा भूद अत्र विचारणा 131 भार्गवाणां कुले जातॊ जमद अग्निर महातपाः तस्य रामेति विख्यातः पुत्रस तेजॊ गुणान्वितः 132 स तीव्रं तप आस्थाय परसादयितवान भवम अस्त्रहेतॊः परसन्नात्मा नियतः संयतेन्द्रियः 133 तस्य तुष्टॊ महादेवॊ भक्त्या च परशमेन च हृद्गतं चास्य विज्ञाय दर्शयाम आस शंकरः 134 [इष्वर] राम तुष्टॊ ऽसमि भद्रं ते विदितं मे तवेप्सितम कुरुष्व पूतम आत्मानं सर्वम एतद अवाप्स्यसि 135 दास्यामि ते तदास्त्राणि यदा पूतॊ भविष्यसि अपात्रम असमर्थं च दहन्त्य अस्त्राणि भार्गव 136 इत्य उक्तॊ जामदग्न्यस तु देवदेवेन शूलिना परत्युवाच महात्मानं शिरसावनतः परभुम 137 यदा जानासि देवेश पात्रं माम अस्त्रधारणे तदा शुश्रूषते ऽसत्राणि भवान मे दातुम अर्हति 138 [दुर] ततः स तपसा चैव दमेन नियमेन च पूजॊपहार बलिभिर हॊममन्त्रपुरस्कृतैः 139 आराधयितवाञ शर्वं बहून वर्षगणांस तदा परसन्नश च महादेवॊ भार्गवस्य महात्मनः 140 अब्रवीत तस्य बहुशॊ गुणान देव्याः समीपतः भक्तिमान एष सततं मयि रामॊ दृढव्रतः 141 एवं तस्य गुणान परीतॊ बहुशॊ ऽकथयत परभुः देवतानां पितॄणां च समक्षम अरिसूदनः 142 एतस्मिन्न एव काले तु दैत्या आसन महाबलाः तैस तदा दर्पमॊहान्धैर अबाध्यन्त दिवौकसः 143 ततः संभूय विबुधास तान हन्तुं कृतनिश्चयाः चक्रुः शत्रुवधे यत्नं न शेकुर जेतुम एव ते 144 अभिगम्य ततॊ देवा महेश्वरम अथाब्रुवन परसादयन्तस तं भक्त्या जहि शत्रुगणान इति 145 परतिज्ञाय ततॊ देवॊ देवतानां रिपुक्षयम रामं भार्गवम आहूय सॊ ऽभयभाषत शंकरः 146 रिपून भार्गव देवानां जहि सर्वान समागतान लॊकानां हितकामार्थं मत्प्रीत्यर्थं तथैव च 147 [राम] अकृतास्त्रस्य देवेश का शक्तिर मे महेश्वर निहन्तुं दानवान सर्वान कृतास्त्रान युद्धदुर्मदान 148 [इष्वर] गच्छ तवं मद अनुध्यानान निहनिष्यसि दानवान विजित्य च रिपून सर्वान गुणान पराप्स्यसि पुष्कलान 149 [दुर] एतच छरुत्वा च वचनं परतिगृह्य च सर्वशः रामः कृतस्वस्त्ययनः परययौ दानवान परति 150 अवधीद देवशत्रूंस तान मददर्प बलान्वितान वज्राशनिसमस्पर्शैः परहारैर एव भार्गवः 151 स दानवैः कषततनुर जामद अग्न्यॊ दविजॊत्तमः संस्पृष्टः सथाणुना सद्यॊ निर्व्रणः समजायत 152 परीतश च भगवान देवः कर्मणा तेन तस्य वै वरान परादाद बरह्म विदे भार्गवाय महात्मने 153 उक्तश च देवदेवेन परीतियुक्तेन शूलिना निपातात तव शस्त्राणां शरीरे याभवद रुजा 154 तया ते मानुषं कर्म वयपॊढं भृगुनन्दन गृहाणास्त्राणि दिव्यानि मत्सकाशाद यथेप्सितम 155 ततॊ ऽसत्राणि समस्तानि वरांश च मनसेप्सितान लब्ध्वा बहुविधान रामः परणम्या शिरसा शिवम 156 अनुज्ञां पराप्य देवेशाञ जगाम स महातपाः एवम एतत पुरावृत्तं तदा कथितवान ऋषिः 157 भार्गवॊ ऽपय अददात सर्वं धनुर्वेदं महात्मने कर्णाय पुरुषव्याघ्र सुप्रीतेनान्तरात्मना 158 वृजिनं हि भवेत किं चिद यदि कर्णस्य पार्थिव नास्मै हय अस्त्राणि दिव्यानि परादास्यद भृगुनन्दनः 159 नापि सूत कुले जात्म कर्णं मन्ये कथं चन देवपुत्रम अहं मन्ये कषत्रियाणां कुलॊद्भवम 160 सकुण्डलं सकवचं दीर्घबाहुं महारथम कथम आदित्यसदृशं मृगी वयाघ्रं जनिष्यति 161 पश्य हय अस्य भुजौ पीनौ नागराजकरॊपमौ वक्षः पश्य विशालं च सर्वशत्रुनिबर्हणम |
1
[dur] bhūya eva tu madreśa yat te vakṣyāmi tac chṛṇu yathā purāvṛttam idaṃ yuddhe devāsure vibho 2 yad uktavān pitur mahyaṃ mārkaṇḍeyo mahān ṛṣiḥ tad aśeṣeṇa bruvato mama rājarṣisattama tvaṃ nibodha na cāpy atra kartavyā te vicāraṇā 3 devānām asurāṇāṃ ca mahān āsīt samāgamaḥ babhūva prathamo rājan saṃgrāmas tārakā mayaḥ nirjitāś ca tadā daityā daivatair iti naḥ śrutam 4 nirjiteṣu ca daityeṣu tārakasya sutās trayaḥ tārākṣaḥ kamalākṣaś ca vidyunmālī ca pārthiva 5 tapa ugraṃ samāsthāya niyame parame sthitāḥ tapasā karśayām āsur dehān svāñ śatrutāpana 6 damena tapasā caiva niyamena ca pārthiva teṣāṃ pitāmahaḥ prīto varadaḥ pradadau varān 7 avadhyatvaṃ ca te rājan sarvabhūteṣu sarvadā sahitā varayām āsuḥ sarvalokapitāmaham 8 tāna bravīt tadā devo lokānāṃ prabhur īśvaraḥ nāsti sarvāmaratvaṃ hi nivartadhvam ato 'surāḥ varam anyaṃ vṛṇīdhvaṃ vai yādṛśaṃ saṃprarocate 9 tatas te sahitā rājan saṃpradhāryāsakṛd bahu sarvalokeśvaraṃ vākyaṃ praṇamyainam athābruvan 10 asmākaṃ tvaṃ varaṃ deva prayacchemaṃ pitāmaha vayaṃ purāṇi trīṇy eva samāsthāya mahīm imām vicariṣyāma loke 'smiṃs tvatprasāda puraskṛtāḥ 11 tato varṣasahasre tu sameṣyāmaḥ parasparam ekībhāvaṃ gamiṣyanti purāṇy etāni cānagha 12 samāgatāni caitāni yo hanyād bhagavaṃs tadā ekeṣuṇā devavaraḥ sa no mṛtyur bhaviṣyati evam astv iti tān devaḥ pratyuktvā prāviśad divam 13 te tu labdhavarāḥ prītāḥ saṃpradhārya parasparam puratraya visṛṣṭy arthaṃ mayaṃ vavrur mahāsuram viśvakarmāṇam ajaraṃ daityadānava pūjitam 14 tato mayaḥ svatapasā cakre dhīmān purāṇi ha trīṇi kāñcanam ekaṃ tu raupyaṃ kārṣṇāyasaṃ tathā 15 kāñcanaṃ divi tatrāsīd antarikṣe ca rājatam āyasaṃ cābhavad bhūmau cakrasthaṃ pṛthivīpate 16 ekaikaṃ yojanaśataṃ vistārāyāma saṃmitam gṛhāṭṭāṭṭālaka yutaṃ bṛhat prākāratoraṇam 17 guṇaprasava saṃbādham asaṃbādham anāmayam prāsādair vividhaiś caiva dvāraiś cāpy upaśobhitam 18 pureṣu cābhavan rājan rājāno vai pṛthak pṛthak kāñcanaṃ tārakākṣasya citram āsīn mahātmanaḥ rājataṃ kamalākṣasya vidyunmālina āyasam 19 trayas te daitya rājānas trīṁl lokān āśu tejasā ākramya tasthur varṣāṇāṃ pūgān nāma prajāpatiḥ 20 teṣāṃ dānavamukhyānāṃ prayutāny arbudāni ca koṭyaś cāprativīrāṇāṃ samājagmus tatas tataḥ mahad aiśvaryam icchantas tripuraṃ durgam āśritāḥ 21 sarveṣāṃ ca punas teṣāṃ sarvayogavaho mayaḥ tam āśritya hi te sarve avartantākuto bhayāḥ 22 yo hi yaṃ manasā kāmaṃ dadhyau tripurasaṃśrayaḥ tasmai kāmaṃ mayas taṃ taṃ vidadhe māyayā tadā 23 tārakākṣa sutaś cāsīd dharir nāma mahābalaḥ tapas tepe paramakaṃ yenātuṣyat pitāmahaḥ 24 sa tuṣṭam avṛṇod devaṃ vāpī bhavatu naḥ pure śastrair vinihatā yatra kṣiptāḥ syur balavattarāḥ 25 sa tu labdhvā varaṃ vīras tārakākṣa suto hariḥ sasṛje tatra vāpīṃ tāṃ mṛtānāṃ jīvanīṃ prabho 26 yena rūpeṇa daityas tu yena veṣeṇa caiva ha mṛtas tasyāṃ parikṣiptas tādṛśenaiva jajñivān 27 tāṃ prāpya traipurasthās tu sarvāṁl lokān babādhire mahatā tapasā siddhāḥ surāṇāṃ bhayavardhanāḥ na teṣām abhavad rājan kṣayo yuddhe kathaṃ cana 28 tatas te lobhamohābhyām abhibhūtā vicetasaḥ nirhrīkāḥ saṃsthitiṃ sarve sthāpitāṃ samalūlupan 29 vidrāvya sagaṇān devāṃs tatra tatra tadā tadā viceruḥ svena kāmena varadānena darpitāḥ 30 devāraṇyāni sarvāṇi priyāṇi ca divaukasām ṛṣīṇām āśramānpuṇyān yūpāñjana padāṃs tathā vyanāśayanta maryādā dānavā duṣṭacāriṇaḥ 31 te devāḥ sahitāḥ sarve pitāmaham ariṃdama abhijagmus tadākhyātuṃ vipra kāraṃ suretaraiḥ 32 te tattvaṃ sarvam ākhyāya śirasābhipraṇamya ca vadhopāyamapṛcchanta bhagavantaṃ pitāmaham 33 śrutvā tad bhagavān devo devān idam uvāca ha asurāś ca durātmānas te cāpi vibhudha dviṣaḥ aparādhyanti satataṃ ye yuṣmān pīḍayanty uta 34 ahaṃ hi tulyaḥ sarveṣāṃ bhūtānāṃ nātra saṃśayaḥ adhārmikās tu hantavyā ity ahaṃ prabravīmi vaḥ 35 te yūyaṃ sthāṇum īśānaṃ jiṣṇum akliṣṭakāriṇam yoddhāraṃ vṛṇutādityāḥ sa tān hantā suretarān 36 iti tasya vacaḥ śrutvā devāḥ śakrapurogamāḥ brahmāṇam agrataḥ kṛtvā vṛṣāṅkaṃ śaraṇaṃ yayuḥ 37 tapaḥ paraṃ samātasthur gṛṇanto brahma śāśvatam ṛṣibhiḥ sahadharmajñā bhavaṃ sarvātmanā gatāḥ 38 tuṣṭuvur vāgbhir arthyābhir bhayeṣv abhayakṛttamam sarvātmānaṃ mahātmānaṃ yenāptaṃ sarvam ātmanā 39 tapo viśeṣair bahubhir yogaṃ yo veda cātmanaḥ yaḥ sāṃkhyam ātmano veda yasya cātmā vaśe sadā 40 te taṃ dadṛśur īśānaṃ tejorāśim umāpatim ananyasadṛśaṃ loke vratavantam akalmaṣam 41 ekaṃ ca bhagavantaṃ te nānārūpam akalpayan ātmanaḥ pratirūpāṇi rūpāṇy atha mahātmani parasparasya cāpaśyan sarve paramavismitāḥ 42 sarvabhūtamayaṃ ceśaṃ tam ajaṃ jagataḥ patim devā brahmarṣayaś caiva śirobhir dharaṇīṃ gatāḥ 43 tān svasti vākyenābhyarcya samutthāpya ca śaṃkaraḥ brūta brūteti bhagavān smayamāno 'bhyabhāṣata 44 tryambakeṇābhyanujñātās tatas te 'svasthacetasaḥ namo namas te 'stu vibho tata ity abruvan bhavam 45 namo devātidevāya dhanvine cātimanyave prajāpatimakhaghnāya prajāpatibhir īḍyase 46 namaḥ stutāya stutyāya stūyamānāya mṛtyave vilohitāya rudrāya nīlagrīvāya śūline 47 amoghāya mṛgākṣāya pravarāyudha yodhine durvāraṇāya śukrāya brahmaṇe brahmacāriṇe 48 īśānāyāprameyāya niyantre carma vāsase taponityāya piṅgāya vratine kṛtti vāsase 49 kumāra pitre tryakṣāya pravarāyudha dhāriṇe prapannārti vināśāya brahma dviṭ saṃghaghātine 50 vanaspatīnāṃ pataye narāṇāṃ pataye namaḥ gavāṃ ca pataye nityaṃ yajñānāṃ pataye namaḥ 51 namo 'stu te sasainyāya tryambakāyogra tejase manovāk karmabhir deva tvāṃ prapannān bhajasva naḥ 52 tataḥ prasanno bhagavān svāgatenābhinandya tān provāca vyetu vastrāso brūta kiṃ karavāṇi vaḥ 53 pitṛdevarṣisaṃghebhyo vare datte mahātmanā satkṛtya śaṃkaraṃ prāha brahmā lokahitaṃ vacaḥ 54 tavātisargād deveśa prājāpatyam idaṃ padam mayādhitiṣṭhatā datto dānavebhyo mahān varaḥ 55 tān atikrānta maryādān nānyaḥ saṃhartum arhati tvām ṛte bhūtabhavyeśa tvaṃ hy eṣāṃ praty arir vadhe 56 sa tvaṃ deva prapannānāṃ yācatāṃ ca divaukasām kuru prasādaṃ deveśa dānavāñ jahi śūlabhṛt 57 [bhag] hantavyāḥ śatravaḥ sarve yuṣmākam iti me matiḥ na tv eko 'haṃ vadhe teṣāṃ samartho vai suradviṣām 58 te yūyaṃ sahitāḥ sarve madīyenāstra tejasā jayadhvaṃ yudhi tāñ śatrūn saṃghāto hi mahābalaḥ 59 [devāh] asmat tejobalaṃ yāvat tāvad dviguṇam eva ca teṣām iti ha manyāmo dṛṣṭatejobalā hi te 60 [bhag] vadhyās te sarvataḥ pāpā ye yuṣmāsv aparādhinaḥ mama tejobalārdhena sarvāṃs tān ghnata śātravān 61 [devāh] bibhartuṃ tejaso 'rdhaṃ te na śakṣyāmo maheśvara sarveṣāṃ no balārdhena tvam eva jahi śātravān 62 [dur] tatas tatheti deveśas tair ukto rājasattama ardham ādāya sarvebhyas tejasābhyadhiko 'bhavat 63 sa tu devo balenāsīt sarvebhyo balavattaraḥ mahādeva iti khyātas tadā prabhṛti śaṃkaraḥ 64 tato 'bravīn mahādevo dhanur bāṇadharas tv aham haniṣyāmi rathenājau tān ripūn vai divaukasaḥ 65 te yūyaṃ me rathaṃ caiva dhanur bāṇaṃ tathaiva ca paśyadhvaṃ yāvad adyaitān pātayāmi mahītale 66 [devāh] mūrti sarvasvam ādāya trailokyasya tatas tataḥ rathaṃ te kalpayiṣyāma deveśvara mahaujasam 67 tathaiva buddhyā vihitaṃ viśvakarma kṛtaṃ śubham tato vibudhaśārdūlās taṃ rathaṃ samakalpayan 68 vandhuraṃ pṛthivīṃ devīṃ viśālapuramālinīm saparvatavanadvīpāṃ cakrūr bhūtadharāṃ tadā 69 mandaraṃ parvataṃ cākṣaṃ jaṅghās tasya mahānadīḥ diśaś ca pradiśaś caiva parivāraṃ rathasya hi 70 anukarṣān grahān dīptān varūthaṃ cāpi tārakāḥ dharmārthakāmasaṃyuktaṃ triveṇuṃ cāpi bandhuram oṣadhīr vividhās tatra nānāpuṣpaphalodgamāḥ 71 sūryā candramasau kṛtvā cakre rathavarottame pakṣau pūrvāparau tatra kṛte rātryahanī śubhe 72 daśanāgapatīnīṣām dhṛtarāṣṭra mukhān dṛḍhām dyāṃ yugaṃ yugacarmāṇi saṃvartaka balāhakān 73 śamyāṃ dhṛtiṃ ca meghāṃ ca sthitiṃ saṃnatim eva ca grahanakṣatratārābhiś carma citraṃ nabhastalam 74 surāmbupretavittānāṃ patīṁl lokeśvarān hayān sinīvālīm anumatiṃ kuhūṃ rākāṃ ca suvratām yoktrāṇi cakrur vāhānāṃ rohakāṃś cāpi kaṇṭhakam 75 karma satyaṃ tapo 'rthaś ca vihitās tatra raśmayaḥ adhiṣṭhānaṃ manas tv āsīt parirathyaṃ sarasvatī 76 nānāvarṇāś ca citrāś ca patākāḥ pavaneritāḥ vidyud indra dhanur naddhaṃ rathaṃ dīptaṃ vyadīpayat 77 evaṃ tasmin mahārāja kalpite rathasattame devair manujaśārdūla dviṣatām abhimardane 78 svāny āyudhāni mukhyāni nyadadhāc chaṃkaro rathe rathayaṣṭiṃ viyat kṛṣṭāṃ sthāpayām āsa govṛṣam 79 brahmadaṇḍaḥ kāladaṇḍo rudra daṇḍas tathā jvaraḥ pariskandā rathasyāsya sarvatodiśam udyatāḥ 80 atharvāṅgirasāv āstāṃ cakrarakṣau mahātmanaḥ ṛgvedaḥ sāmavedaś ca purāṇaṃ ca puraḥsarāḥ 81 itihāsa yajurvedau pṛṣṭharakṣau babhūvatuḥ divyā vācaś ca vidyāś ca paripārśva carāḥ kṛtāḥ 82 tottrādayaś ca rājendra vaṣaṭkāras tathaiva ca oṃkāraś ca mukhe rājann atiśobhā karo 'bhavat 83 vicitram ṛtubhiḥ ṣaḍbhiḥ kṛtvā saṃvatsaraṃ dhanuḥ tasmān nṝṇāṃ kālarātrir jyā kṛtā dhanuṣo 'jarā 84 iṣuś cāpy abhavad viṣṇur jvalanaḥ soma eva ca agnī ṣomau jagat kṛtsnaṃ vaiṣṇavaṃ cocyate jagat 85 viṣṇuś cātmā bhagavato bhavasyāmita tejasaḥ tasmād dhanurjyā saṃsparśaṃ na viṣehur harasya te 86 tasmiñ śare tigmamanyur mumocāviṣahaṃ prabhuḥ bhṛgvaṅgiro manyubhavaṃ krodhāgnim atiduḥsaham 87 sa nīlalohito dhūmraḥ kṛttivāsā bhayaṃkaraḥ ādityāyuta saṃkāśas tejo jvālāvṛto jvalan 88 duścyāvaś cyāvano jetā hantā brahma dviṣāṃ haraḥ nityaṃ trātā ca hantā ca dharmādharmāśritāñ janān 89 pramāthibhir ghorarūpair bhīmodagrair gaṇair vṛtaḥ vibhāti bhagavān sthāṇus tair evātma guṇair vṛtaḥ 90 tasyāṅgāni samāśritya sthitaṃ viśvam idaṃ jagat jaṅgamājaṅgamaṃ rājañ śuśubhe 'dbhutadarśanam 91 dṛṣṭvā tu taṃ rathaṃ divyaṃ kavacī sa śarāsanī bāṇam ādatta taṃ divyaṃ somaviṣṇv agnisaṃbhavam 92 tasya vājāṃs tato devāḥ kalpayāṃ cakrire vibhoḥ puṇyagandhavahaṃ rājañ śvasanaṃ rājasattama 93 tam āsthāya mahādevas trāsayan daivatāny api āruroha tadā yattaḥ kampayann iva rodasī 94 sa śobhamāno varadaḥ khaḍgī bāṇī śarāsanī hasann ivāravīd devo sārathiḥ ko bhaviṣyati 95 tam abruvan devagaṇā yaṃ bhavān saṃniyokṣyate sa bhaviṣyati deveśa sārathis te na saṃśayaḥ 96 tān abravīt punar devo mattaḥ śreṣṭhataro hi yaḥ taṃ sārathiṃ kurudhvaṃ me svayaṃ saṃcintya māciram 97 etac chrutvā tato devā vākyam uktaṃ mahātmanā gatvā pitāmahaṃ devaṃ prasādyaivaṃ vaco 'bruvan 98 deva tvayedaṃ kathitaṃ tridaśārinibarhaṇam tathā ca kṛtam asmābhiḥ prasanno vṛṣabhadhvajaḥ 99 rathaś ca vihito 'smābhir vicitrāyudha saṃvṛtaḥ sārathiṃ tu na jānīmaḥ kaḥ syāt tasmin rathottame 100 tasmād vidhīyatāṃ kaś cit sārathir deva sattama saphalāṃ tāṃ giraṃ devakartum arhasi no vibho 101 evam asmāsu hi purā bhagavann uktavān asi hitaṃkartāsmi bhavatām iti tat kartum arhasi 102 sa deva yukto rathasattamo no; durāvaro drāvaṇaḥ śātravāṇām pināka pāṇir vihito 'tra yoddhā; vibhīṣayan dānavān udyato 'sau 103 tathaiva vedāś caturo hayāgryā; dharā saśailā ca ratho mahātman nakṣatravaṃśo 'nugato varūthe; yasmin yoddhā sārathinābhirakṣyaḥ 104 tatra sārathir eṣṭavyaḥ sarvair etair viśeṣavān tat pratiṣṭho ratho deva hayā yoddhā tathaiva ca kavacāni ca śastrāṇi kārmukaṃ ca pitāmaha 105 tvām ṛte sārathiṃ tatra nānyaṃ paśyāmahe vayam tvaṃ hi sarvair guṇair yukto devatābhyo 'dhikaḥ prabho sārathye tūrṇam āroha saṃyaccha paramān hayān 106 iti te śirasā natvā trilokeśaṃ pitāmaham devāḥ prasādayām āsuḥ sārathyāyeti naḥ śrutam 107 [brahmā] nātra kiṃ cin mṛṣā vākyaṃ yad uktaṃ vo divaukasaḥ saṃyacchāmi hayān eṣa yudhyato vai kapardinaḥ 108 tataḥ sa bhagavān devo lokasraṣṭā pitāmahaḥ sārathye kalpito devair īśānasya mahātmanaḥ 109 tasminn ārohati kṣipraṃ syandanaṃ lokapūjite śirobhir agamaṃs tūrṇaṃ te hayā vātaraṃhasaḥ 110 maheśvare tvāruhati jānubhyām agaman mahīm 111 abhīśūn hi trilokeśaḥ saṃgṛhya prapitāmahaḥ tān aśvāṃś codayām āsa manomārutaraṃhasaḥ 112 tato 'dhirūḍhe varade prayāte cāsurān prati sādhu sādhv iti viśveśaḥ smayamāno 'bhyabhāṣata 113 yāhi deva yato daityāś codayāśvān atandritaḥ paśya bāhvor balaṃ me 'dya nighnataḥ śātravān raṇe 114 tatas tāṃś codayām āsa vāyuvegasamāñjave yena tantripuraṃ rājan daityadānavarakṣitam 115 athādhijyaṃ dhanuḥ kṛtvā śarvaḥ saṃdhāya taṃ śaram yuktvā pāśupatāstreṇa tripuraṃ samacintayat 116 tasmin sthite tadā rājan kruddhe vidhṛta kārmuke purāṇi tāni kālena jagmur ekatvatāṃ tadā 117 ekībhāvaṃ gate caiva tripure samupāgate babhūva tumulo harṣo daivatānāṃ mahātmanām 118 tato devagaṇāḥ sarve siddhāś ca paramarṣayaḥ jayeti vāco mumucuḥ saṃstuvanto mudānvitāḥ 119 tato 'grato prādurabhūt tripuraṃ jaghnuṣo 'surān anirdeśyogra vapuṣo devasyāsahya tejasaḥ 120 sa tad vikṛṣya bhagavān divyaṃ lokeśvaro dhanuḥ trailokyasāraṃ tam iṣuṃ mumoca tripuraṃ prati tat sāsuragaṇaṃ dagdhvā prākṣipat paścimārṇave 121 evaṃ tat tripuraṃ dagdhaṃ dānavāś cāpy aśeṣataḥ maheśvareṇa kruddhena trailokyasya hitaiṣiṇā 122 sa cātmakrodhajo vahnir hāhety uktvā nivāritaḥ mā kārṣīr bhasmasāl lokān iti tryakṣo 'bravīc ca tam 123 tataḥ prakṛtim āpannā devā lokās tatharṣayaḥ tuṣṭuvur vāgbhir arthyābhiḥ sthāṇum apratimaujasam 124 te 'nujñātā bhagavatā jagmuḥ sarve yathāgatam kṛtakāmāḥ prasannena prajāpatimukhāḥ surāḥ 125 yathaiva bhagavān brahmā lokadhātā pitā mahaḥ saṃyaccha tvaṃ hayān asya rādheyasya mahātmanaḥ 126 tvaṃ hi kṛṣṇāc ca karṇāc ca phalgunāc ca viśeṣataḥ viśiṣṭo rājaśārdūla nāsti tatra vicāraṇā 127 yuddhe hy ayaṃ rudra kalpas tvaṃ ca brahma samo 'nagha tasmāc chaktau yuvāṃ jetuṃ macchatrūṃs tāv ivāsurān 128 yathā śalyādya karṇo 'yaṃ śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim pramathya hanyāt kaunteyaṃ tathā śīghraṃ vidhīyatām tvayi karṇaś ca rājyaṃ ca vayaṃ caiva pratiṣṭhitāḥ 129 iṃmaṃ cāpy aparaṃ bhūya itihāsaṃ nibodha me pitur mama sakāśe yaṃ brāhmaṇaḥ prāha dharmavit 130 śrutvā caitad vacaś citraṃ hetukāryārtha saṃhitam kuru śalya viniścitya mā bhūd atra vicāraṇā 131 bhārgavāṇāṃ kule jāto jamad agnir mahātapāḥ tasya rāmeti vikhyātaḥ putras tejo guṇānvitaḥ 132 sa tīvraṃ tapa āsthāya prasādayitavān bhavam astrahetoḥ prasannātmā niyataḥ saṃyatendriyaḥ 133 tasya tuṣṭo mahādevo bhaktyā ca praśamena ca hṛdgataṃ cāsya vijñāya darśayām āsa śaṃkaraḥ 134 [iṣvara] rāma tuṣṭo 'smi bhadraṃ te viditaṃ me tavepsitam kuruṣva pūtam ātmānaṃ sarvam etad avāpsyasi 135 dāsyāmi te tadāstrāṇi yadā pūto bhaviṣyasi apātram asamarthaṃ ca dahanty astrāṇi bhārgava 136 ity ukto jāmadagnyas tu devadevena śūlinā pratyuvāca mahātmānaṃ śirasāvanataḥ prabhum 137 yadā jānāsi deveśa pātraṃ mām astradhāraṇe tadā śuśrūṣate 'strāṇi bhavān me dātum arhati 138 [dur] tataḥ sa tapasā caiva damena niyamena ca pūjopahāra balibhir homamantrapuraskṛtaiḥ 139 ārādhayitavāñ śarvaṃ bahūn varṣagaṇāṃs tadā prasannaś ca mahādevo bhārgavasya mahātmanaḥ 140 abravīt tasya bahuśo guṇān devyāḥ samīpataḥ bhaktimān eṣa satataṃ mayi rāmo dṛḍhavrataḥ 141 evaṃ tasya guṇān prīto bahuśo 'kathayat prabhuḥ devatānāṃ pitṝṇāṃ ca samakṣam arisūdanaḥ 142 etasminn eva kāle tu daityā āsan mahābalāḥ tais tadā darpamohāndhair abādhyanta divaukasaḥ 143 tataḥ saṃbhūya vibudhās tān hantuṃ kṛtaniścayāḥ cakruḥ śatruvadhe yatnaṃ na śekur jetum eva te 144 abhigamya tato devā maheśvaram athābruvan prasādayantas taṃ bhaktyā jahi śatrugaṇān iti 145 pratijñāya tato devo devatānāṃ ripukṣayam rāmaṃ bhārgavam āhūya so 'bhyabhāṣata śaṃkaraḥ 146 ripūn bhārgava devānāṃ jahi sarvān samāgatān lokānāṃ hitakāmārthaṃ matprītyarthaṃ tathaiva ca 147 [rāma] akṛtāstrasya deveśa kā śaktir me maheśvara nihantuṃ dānavān sarvān kṛtāstrān yuddhadurmadān 148 [iṣvara] gaccha tvaṃ mad anudhyānān nihaniṣyasi dānavān vijitya ca ripūn sarvān guṇān prāpsyasi puṣkalān 149 [dur] etac chrutvā ca vacanaṃ pratigṛhya ca sarvaśaḥ rāmaḥ kṛtasvastyayanaḥ prayayau dānavān prati 150 avadhīd devaśatrūṃs tān madadarpa balānvitān vajrāśanisamasparśaiḥ prahārair eva bhārgavaḥ 151 sa dānavaiḥ kṣatatanur jāmad agnyo dvijottamaḥ saṃspṛṣṭaḥ sthāṇunā sadyo nirvraṇaḥ samajāyata 152 prītaś ca bhagavān devaḥ karmaṇā tena tasya vai varān prādād brahma vide bhārgavāya mahātmane 153 uktaś ca devadevena prītiyuktena śūlinā nipātāt tava śastrāṇāṃ śarīre yābhavad rujā 154 tayā te mānuṣaṃ karma vyapoḍhaṃ bhṛgunandana gṛhāṇāstrāṇi divyāni matsakāśād yathepsitam 155 tato 'strāṇi samastāni varāṃś ca manasepsitān labdhvā bahuvidhān rāmaḥ praṇamyā śirasā śivam 156 anujñāṃ prāpya deveśāñ jagāma sa mahātapāḥ evam etat purāvṛttaṃ tadā kathitavān ṛṣiḥ 157 bhārgavo 'py adadāt sarvaṃ dhanurvedaṃ mahātmane karṇāya puruṣavyāghra suprītenāntarātmanā 158 vṛjinaṃ hi bhavet kiṃ cid yadi karṇasya pārthiva nāsmai hy astrāṇi divyāni prādāsyad bhṛgunandanaḥ 159 nāpi sūta kule jātma karṇaṃ manye kathaṃ cana devaputram ahaṃ manye kṣatriyāṇāṃ kulodbhavam 160 sakuṇḍalaṃ sakavacaṃ dīrghabāhuṃ mahāratham katham ādityasadṛśaṃ mṛgī vyāghraṃ janiṣyati 161 paśya hy asya bhujau pīnau nāgarājakaropamau vakṣaḥ paśya viśālaṃ ca sarvaśatrunibarhaṇam |