Book 5
Chapter 20
|
1
sītāyā vacanaṃ śrutvā paruṣaṃ rākṣasādhipaḥ pratyuvāca tataḥ sītāṃ vipriyaṃ priyadarśanām 2 yathā yathā sāntvayitā vaśyaḥ strīṇāṃ tathā tathā yathā yathā priyaṃ vaktā paribhūtas tathā tathā 3 saṃniyacchati me krodhaṃ tvayi kāmaḥ samutthitaḥ dravato mārgam āsādya hayān iva susārathiḥ 4 vāmaḥ kāmo manuṣyāṇāṃ yasmin kila nibadhyate jane tasmiṃs tv anukrośaḥ snehaś ca kila jāyate 5 etasmāt kāraṇān na tāṃ ghatayāmi varānane vadhārhām avamānārhāṃ mithyāpravrajite ratām 6 paruṣāṇi hi vākyāni yāni yāni bravīṣi mām teṣu teṣu vadho yuktas tava maithili dāruṇaḥ 7 evam uktvā tu vaidehīṃ rāvaṇo rākṣasādhipaḥ krodhasaṃrambhasaṃyuktaḥ sītām uttaram abravīt 8 dvau māsau rakṣitavyau me yo 'vadhis te mayā kṛtaḥ tataḥ śayanam āroha mama tvaṃ varavarṇini 9 dvābhyām ūrdhvaṃ tu māsābhyāṃ bhartāraṃ mām anicchatīm mama tvāṃ prātarāśārtham ārabhante mahānase 10 tāṃ tarjyamānāṃ saṃprekṣya rākṣasendreṇa jānakīm devagandharvakanyās tā viṣedur vipulekṣaṇāḥ 11 oṣṭhaprakārair aparā netravaktrais tathāparāḥ sītām āśvāsayām āsus tarjitāṃ tena rakṣasā 12 tābhir āśvāsitā sītā rāvaṇaṃ rākṣasādhipam uvācātmahitaṃ vākyaṃ vṛttaśauṇḍīryagarvitam 13 nūnaṃ na te janaḥ kaś cid asin niḥśreyase sthitaḥ nivārayati yo na tvāṃ karmaṇo 'smād vigarhitāt 14 māṃ hi dharmātmanaḥ patnīṃ śacīm iva śacīpateḥ tvadanyas triṣu lokeṣu prārthayen manasāpi kaḥ 15 rākṣasādhama rāmasya bhāryām amitatejasaḥ uktavān asi yat pāpaṃ kva gatas tasya mokṣyase 16 yathā dṛptaś ca mātaṅgaḥ śaśaś ca sahitau vane tathā dviradavad rāmas tvaṃ nīca śaśavat smṛtaḥ 17 sa tvam ikṣvākunāthaṃ vai kṣipann iha na lajjase cakṣuṣo viṣayaṃ tasya na tāvad upagacchasi 18 ime te nayane krūre virūpe kṛṣṇapiṅgale kṣitau na patite kasmān mām anāryanirīkṣitaḥ 19 tasya dharmātmanaḥ patnīṃ snuṣāṃ daśarathasya ca kathaṃ vyāharato māṃ te na jihvā pāpa śīryate 20 asaṃdeśāt tu rāmasya tapasaś cānupālanāt na tvāṃ kurmi daśagrīva bhasma bhasmārhatejasā 21 nāpahartum ahaṃ śakyā tasya rāmasya dhīmataḥ vidhis tava vadhārthāya vihito nātra saṃśayaḥ 22 śūreṇa dhanadabhrātā balaiḥ samuditena ca apohya rāmaṃ kasmād dhi dāracāuryaṃ tvayā kṛtam 23 sītāyā vacanaṃ śrutvā rāvaṇo rākṣasādhipaḥ vivṛtya nayane krūre jānakīm anvavaikṣata 24 nīlajīmūtasaṃkāśo mahābhujaśirodharaḥ siṃhasattvagatiḥ śrīmān dīptajihvogralocanaḥ 25 calāgramakuṭaḥ prāṃśuś citramālyānulepanaḥ raktamālyāmbaradharas taptāṅgadavibhūṣaṇaḥ 26 śroṇīsūtreṇa mahatā mekakena susaṃvṛtaḥ amṛtotpādanaddhena bhujaṃgeneva mandaraḥ 27 taruṇādityavarṇābhyāṃ kuṇḍalābhyāṃ vibhūṣitaḥ raktapallavapuṣpābhyām aśokābhyām ivācalaḥ 28 avekṣamāṇo vaidehīṃ kopasaṃraktalocanaḥ uvāca rāvaṇaḥ sītāṃ bhujaṃga iva niḥśvasan 29 anayenābhisaṃpannam arthahīnam anuvrate nāśayāmy aham adya tvāṃ sūryaḥ saṃdhyām ivaujasā 30 ity uktvā maithilīṃ rājā rāvaṇaḥ śatrurāvaṇaḥ saṃdideśa tataḥ sarvā rākṣasīr ghoradarśanāḥ 31 ekākṣīm ekakarṇāṃ ca karṇaprāvaraṇāṃ tathā gokarṇīṃ hastikarṇīṃ ca lambakarṇīm akarṇikām 32 hastipadya śvapadyau ca gopadīṃ pādacūlikām ekākṣīm ekapādīṃ ca pṛthupādīm apādikām 33 atimātraśirogrīvām atimātrakucodarīm atimātrāsyanetrāṃ ca dīrghajihvām ajihvikām anāsikāṃ siṃhamukhīṃ gomukhīṃ sūkarīmukhīm 34 yathā madvaśagā sītā kṣipraṃ bhavati jānakī tathā kuruta rākṣasyaḥ sarvāḥ kṣipraṃ sametya ca 35 pratilomānulomaiś ca sāmadānādibhedanaiḥ āvartayata vaidehīṃ daṇḍasyodyamanena ca 36 iti pratisamādiśya rākṣasendraḥ punaḥ punaḥ kāmamanyuparītātmā jānakīṃ paryatarjayat 37 upagamya tataḥ kṣipraṃ rākṣasī dhānyamālinī pariṣvajya daśagrīvam idaṃ vacanam abravīt 38 mayā krīḍa mahārājasītayā kiṃ tavānayā akāmāṃ kāmayānasya śarīram upatapyate icchantīṃ kāmayānasya prītir bhavati śobhanā 39 evam uktas tu rākṣasyā samutkṣiptas tato balī jvaladbhāskaravarṇābhaṃ praviveśa niveśanam 40 devagandharvakanyāś ca nāgakanyāś ca tās tataḥ parivārya daśagrīvaṃ viviśus tad gṛhottamam 41 sa maithilīṃ dharmaparām avasthitāṃ; pravepamānāṃ paribhartsya rāvaṇaḥ vihāya sītāṃ madanena mohitaḥ; svam eva veśma praviveśa bhāsvaram |
1
सीताया वचनं शरुत्वा परुषं राक्षसाधिपः परत्युवाच ततः सीतां विप्रियं परियदर्शनाम 2 यथा यथा सान्त्वयिता वश्यः सत्रीणां तथा तथा यथा यथा परियं वक्ता परिभूतस तथा तथा 3 संनियच्छति मे करॊधं तवयि कामः समुत्थितः दरवतॊ मार्गम आसाद्य हयान इव सुसारथिः 4 वामः कामॊ मनुष्याणां यस्मिन किल निबध्यते जने तस्मिंस तव अनुक्रॊशः सनेहश च किल जायते 5 एतस्मात कारणान न तां घतयामि वरानने वधार्हाम अवमानार्हां मिथ्याप्रव्रजिते रताम 6 परुषाणि हि वाक्यानि यानि यानि बरवीषि माम तेषु तेषु वधॊ युक्तस तव मैथिलि दारुणः 7 एवम उक्त्वा तु वैदेहीं रावणॊ राक्षसाधिपः करॊधसंरम्भसंयुक्तः सीताम उत्तरम अब्रवीत 8 दवौ मासौ रक्षितव्यौ मे यॊ ऽवधिस ते मया कृतः ततः शयनम आरॊह मम तवं वरवर्णिनि 9 दवाभ्याम ऊर्ध्वं तु मासाभ्यां भर्तारं माम अनिच्छतीम मम तवां परातराशार्थम आरभन्ते महानसे 10 तां तर्ज्यमानां संप्रेक्ष्य राक्षसेन्द्रेण जानकीम देवगन्धर्वकन्यास ता विषेदुर विपुलेक्षणाः 11 ओष्ठप्रकारैर अपरा नेत्रवक्त्रैस तथापराः सीताम आश्वासयाम आसुस तर्जितां तेन रक्षसा 12 ताभिर आश्वासिता सीता रावणं राक्षसाधिपम उवाचात्महितं वाक्यं वृत्तशौण्डीर्यगर्वितम 13 नूनं न ते जनः कश चिद असिन निःश्रेयसे सथितः निवारयति यॊ न तवां कर्मणॊ ऽसमाद विगर्हितात 14 मां हि धर्मात्मनः पत्नीं शचीम इव शचीपतेः तवदन्यस तरिषु लॊकेषु परार्थयेन मनसापि कः 15 राक्षसाधम रामस्य भार्याम अमिततेजसः उक्तवान असि यत पापं कव गतस तस्य मॊक्ष्यसे 16 यथा दृप्तश च मातङ्गः शशश च सहितौ वने तथा दविरदवद रामस तवं नीच शशवत समृतः 17 स तवम इक्ष्वाकुनाथं वै कषिपन्न इह न लज्जसे चक्षुषॊ विषयं तस्य न तावद उपगच्छसि 18 इमे ते नयने करूरे विरूपे कृष्णपिङ्गले कषितौ न पतिते कस्मान माम अनार्यनिरीक्षितः 19 तस्य धर्मात्मनः पत्नीं सनुषां दशरथस्य च कथं वयाहरतॊ मां ते न जिह्वा पाप शीर्यते 20 असंदेशात तु रामस्य तपसश चानुपालनात न तवां कुर्मि दशग्रीव भस्म भस्मार्हतेजसा 21 नापहर्तुम अहं शक्या तस्य रामस्य धीमतः विधिस तव वधार्थाय विहितॊ नात्र संशयः 22 शूरेण धनदभ्राता बलैः समुदितेन च अपॊह्य रामं कस्माद धि दारचाुर्यं तवया कृतम 23 सीताया वचनं शरुत्वा रावणॊ राक्षसाधिपः विवृत्य नयने करूरे जानकीम अन्ववैक्षत 24 नीलजीमूतसंकाशॊ महाभुजशिरॊधरः सिंहसत्त्वगतिः शरीमान दीप्तजिह्वॊग्रलॊचनः 25 चलाग्रमकुटः परांशुश चित्रमाल्यानुलेपनः रक्तमाल्याम्बरधरस तप्ताङ्गदविभूषणः 26 शरॊणीसूत्रेण महता मेककेन सुसंवृतः अमृतॊत्पादनद्धेन भुजंगेनेव मन्दरः 27 तरुणादित्यवर्णाभ्यां कुण्डलाभ्यां विभूषितः रक्तपल्लवपुष्पाभ्याम अशॊकाभ्याम इवाचलः 28 अवेक्षमाणॊ वैदेहीं कॊपसंरक्तलॊचनः उवाच रावणः सीतां भुजंग इव निःश्वसन 29 अनयेनाभिसंपन्नम अर्थहीनम अनुव्रते नाशयाम्य अहम अद्य तवां सूर्यः संध्याम इवौजसा 30 इत्य उक्त्वा मैथिलीं राजा रावणः शत्रुरावणः संदिदेश ततः सर्वा राक्षसीर घॊरदर्शनाः 31 एकाक्षीम एककर्णां च कर्णप्रावरणां तथा गॊकर्णीं हस्तिकर्णीं च लम्बकर्णीम अकर्णिकाम 32 हस्तिपद्य शवपद्यौ च गॊपदीं पादचूलिकाम एकाक्षीम एकपादीं च पृथुपादीम अपादिकाम 33 अतिमात्रशिरॊग्रीवाम अतिमात्रकुचॊदरीम अतिमात्रास्यनेत्रां च दीर्घजिह्वाम अजिह्विकाम अनासिकां सिंहमुखीं गॊमुखीं सूकरीमुखीम 34 यथा मद्वशगा सीता कषिप्रं भवति जानकी तथा कुरुत राक्षस्यः सर्वाः कषिप्रं समेत्य च 35 परतिलॊमानुलॊमैश च सामदानादिभेदनैः आवर्तयत वैदेहीं दण्डस्यॊद्यमनेन च 36 इति परतिसमादिश्य राक्षसेन्द्रः पुनः पुनः काममन्युपरीतात्मा जानकीं पर्यतर्जयत 37 उपगम्य ततः कषिप्रं राक्षसी धान्यमालिनी परिष्वज्य दशग्रीवम इदं वचनम अब्रवीत 38 मया करीड महाराजसीतया किं तवानया अकामां कामयानस्य शरीरम उपतप्यते इच्छन्तीं कामयानस्य परीतिर भवति शॊभना 39 एवम उक्तस तु राक्षस्या समुत्क्षिप्तस ततॊ बली जवलद्भास्करवर्णाभं परविवेश निवेशनम 40 देवगन्धर्वकन्याश च नागकन्याश च तास ततः परिवार्य दशग्रीवं विविशुस तद गृहॊत्तमम 41 स मैथिलीं धर्मपराम अवस्थितां; परवेपमानां परिभर्त्स्य रावणः विहाय सीतां मदनेन मॊहितः; सवम एव वेश्म परविवेश भास्वरम |