Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 8 Index Previous Next
|
1
[स] अथ तव इदानीं तुमुले विमर्दे; दविषद्भिर एकॊ बहुभिः समावृतः महाभये सारथिम इत्य उवाच; भीमश चमूं वारयन धार्तराष्ट्रीम तवं सारथे याहि जवेन वाहैर; नयाम्य एतान धार्तराष्ट्रान यमाय 2 संचॊदितॊ भीमसेनेन चैवं; स सारथिः पुत्रबलं तवदीयम परायात ततः सारथिर उग्रवेगॊ; यतॊ भीमस तद बलं गन्तुम ऐच्छत 3 ततॊ ऽपरे नागरथाश्वपत्तिभिः; परत्युद्ययुः कुरवस तं समन्तात भीमस्य वाहाग्र्यम उदारवेगं; समन्ततॊ बाणगणैर निजघ्नुः 4 ततः शरान आपततॊ महात्मा; चिच्छेद बाणैर तपनीयपुङ्खैः ते वै निपेतुस तपनीयपुङ्खा; दविधा तरिधा भीम शरैर निकृत्ताः 5 ततॊ राजन नार रथाश्वयूनां; भीमाहतानां तव राजमध्ये घॊरॊ निनादः परबभौ नरेन्द्र; वज्राहतानाम इव पर्वतानाम 6 ते वध्यमानाश च नरेन्द्रमुख्या; निर्भिन्ना वै भीमसेनप्रवेकैः भीमं समन्तात समरे ऽधयरॊहन; वृक्षं शकुन्ता इव पुष्पहेतॊः 7 ततॊ ऽभिपातं तव सैन्यमध्ये; परादुश्चक्रे वेगम इवात्त वेगः यथान्त काले कषपयन दिधक्षुर; भूतान्त कृत काल इवात्त दण्डः 8 तस्यातिवेगस्य रणे ऽतिवेगं; नाशक्नुवन धारयितुं तवदीयाः वयात्ताननस्यापततॊ यथैव; कालस्य काले हरतः परजा वै 9 ततॊ बलं भारत भारतानां; परदह्यमानं समरे महात्मन भीतं दिशॊ ऽकीर्यत भीम नुन्नं; महानिलेनाभ्र गणॊ यथैव 10 ततॊ धीमान सारथिम अब्रवीद बली; स भीमसेनः पुनर एव हृष्टः सूताभिजानीहि परान सवकान वा; रथान धवजांश चापततः समेतान युध्यन्न अहं नाभिजानामि किं चिन; मा सैन्यं सवं छादयिष्ये पृषत्कैः 11 अरीन विशॊकाभिनिरीक्ष्य सर्वतॊ; मनस तु चिन्ता परदुनॊति मे भृशम राजातुरॊ नागम अद्यत किरीटी; बहून दुःखान्य अभिजातॊ ऽसमि सूत 12 एतद दुःखं सारथे धर्मराजॊ; यन मां हित्वा यातवाञ शत्रुमध्ये नैनं जीवन नापि जानाम्य अजीवन; बीभत्सुं वा तन ममाद्यातिदुःखम 13 सॊ ऽहं दविषत सैन्यम उदग्रकल्पं; विनाशयिष्ये परमप्रतीतः एतान निहत्याजिमध्ये समेतान; परीतॊ भविष्यामि सह तवयाद्य 14 सर्वांस तूणीरान मार्गणान वान्ववेक्ष्य; किं शिष्टं सयात सायकानां रथे मे का वाजातिः किंप्रमाणं च तेषां; जञात्वा वयक्तं तन ममाचक्ष्व सूत 15 [विषॊक] षण मार्गणानाम अयुतानि वीर; कषुराश च भल्लाश च तथायुताख्याः नाराचानां दवे सहस्रे तु वीर; तरीण्य एव च परदराणां च पार्थ 16 अस्त्य आयुधं पाण्डवेयावशिष्टं; न यद वहेच छकटं षड गवीयम एतद विद्वन मुञ्च सहस्रशॊ ऽपि; गदासिबाहुद्रविणं च ते ऽसति 17 [भस] सूताद्येमं पश्य भीम परमुक्तैः; संभिन्दद्भिः पार्थिवान आशु वेगैः उग्रैर बाणैर आहवं घॊररूपं; नष्टादित्यं मृत्युलॊकेन तुल्यम 18 अद्यैव तद विदितं पार्थिवानां; भविष्यतिय आकुमारं च सूत निमग्नॊ वा समरे भीमसेन; एकः कुरून वा समरे विजेता 19 सर्वे संख्ये कुरवॊ निष्पतन्तु; मां वा लॊकाः कीर्तयन्त्व आकुमारम सवान एकस तान अहं पातयिष्ये; ते वा सर्वे भीमसेनं तुदन्तु 20 आशास्तारः कर्म चाप्य उत्तमं वा; तन मे देवाः केवलं साधयन्तु आयात्व इहाद्यार्जुनः शत्रुघाती; शक्रस तूर्णं यज्ञ इवॊपहूतः 21 ईक्ष्वस्वैतां भारतीं दीर्यमाणाम; एते कस्माद विद्रवन्ते नरेन्द्राः वयक्तं धीमान सव्यसाची नराग्र्यः; सैन्यं हय एतच छादयत्य आशु बाणैः 22 पश्य धवजांश च दरवतॊ विशॊक; नागान हयान पत्तिसंघांश च संख्ये राथान विशीर्णाञ शरशक्तिताडितान; पश्यस्वैतान रथिनश चैव सूत 23 आपूर्यते कौरवी चाप्य अभीक्ष्णं; सेना हय असौ सुभृशं हन्यमाना धनंजयस्याशनि तुल्यवेगैर; गरस्ता शरैर बर्हि सुवर्णवाजैः 24 एते दरवन्ति सम रथाश्वनागाः; पदातिसंघान अवमर्दयन्तः संमुह्यमानाः कौरवाः सर्व एव; दरवन्ति नागा इव दावभीताः हाहाकृताश चैव रणे विशॊक; मुञ्चन्ति नादान विपुलान गजेन्द्राः 25 [विषॊक] सर्वे कामाः पाण्डव ते समृद्धाः; कपिध्वजॊ दृश्यते हस्तिसैन्ये नीलाद धनाद विद्युतम उच्चरन्तीं; तथापश्यं विस्फुरद वै धनुस तत 26 कपिर हय असौ वीक्ष्यते सर्वतॊ वै; धवजाग्रम आरुह्य धनंजयस्य दिवाकराब्भॊ मणिर एष दिव्यॊ; विभ्राजते चैव किरीटसंस्थः 27 पार्श्वे भीमं पाण्डुराभ्रप्रकाशं; पश्येमं तवं देवदत्तं सुघॊषम अभीशु हस्तस्य जनार्दनस्य; विगाहमानस्य चमूं परेषाम 28 रविप्रभं वज्रनाभं कषुरान्तं; पार्श्वे सथितं पश्य जनार्दनस्य चक्रं यशॊ वर्धयत केशवस्य; सदार्चितं यदुभिः पश्य वीर 29 [भम] ददामि ते गरामवरांश चतुर्दश; परियाख्याने सारथे सुप्रसन्नः दसी शतं चापि रथांश च विंशतिं; यद अर्जुनं वेदयसे विशॊक |
1
[s] atha tv idānīṃ tumule vimarde; dviṣadbhir eko bahubhiḥ samāvṛtaḥ mahābhaye sārathim ity uvāca; bhīmaś camūṃ vārayan dhārtarāṣṭrīm tvaṃ sārathe yāhi javena vāhair; nayāmy etān dhārtarāṣṭrān yamāya 2 saṃcodito bhīmasenena caivaṃ; sa sārathiḥ putrabalaṃ tvadīyam prāyāt tataḥ sārathir ugravego; yato bhīmas tad balaṃ gantum aicchat 3 tato 'pare nāgarathāśvapattibhiḥ; pratyudyayuḥ kuravas taṃ samantāt bhīmasya vāhāgryam udāravegaṃ; samantato bāṇagaṇair nijaghnuḥ 4 tataḥ śarān āpatato mahātmā; ciccheda bāṇair tapanīyapuṅkhaiḥ te vai nipetus tapanīyapuṅkhā; dvidhā tridhā bhīma śarair nikṛttāḥ 5 tato rājan nāra rathāśvayūnāṃ; bhīmāhatānāṃ tava rājamadhye ghoro ninādaḥ prababhau narendra; vajrāhatānām iva parvatānām 6 te vadhyamānāś ca narendramukhyā; nirbhinnā vai bhīmasenapravekaiḥ bhīmaṃ samantāt samare 'dhyarohan; vṛkṣaṃ śakuntā iva puṣpahetoḥ 7 tato 'bhipātaṃ tava sainyamadhye; prāduścakre vegam ivātta vegaḥ yathānta kāle kṣapayan didhakṣur; bhūtānta kṛt kāla ivātta daṇḍaḥ 8 tasyātivegasya raṇe 'tivegaṃ; nāśaknuvan dhārayituṃ tvadīyāḥ vyāttānanasyāpatato yathaiva; kālasya kāle harataḥ prajā vai 9 tato balaṃ bhārata bhāratānāṃ; pradahyamānaṃ samare mahātman bhītaṃ diśo 'kīryata bhīma nunnaṃ; mahānilenābhra gaṇo yathaiva 10 tato dhīmān sārathim abravīd balī; sa bhīmasenaḥ punar eva hṛṣṭaḥ sūtābhijānīhi parān svakān vā; rathān dhvajāṃś cāpatataḥ sametān yudhyann ahaṃ nābhijānāmi kiṃ cin; mā sainyaṃ svaṃ chādayiṣye pṛṣatkaiḥ 11 arīn viśokābhinirīkṣya sarvato; manas tu cintā pradunoti me bhṛśam rājāturo nāgam adyat kirīṭī; bahūn duḥkhāny abhijāto 'smi sūta 12 etad duḥkhaṃ sārathe dharmarājo; yan māṃ hitvā yātavāñ śatrumadhye nainaṃ jīvan nāpi jānāmy ajīvan; bībhatsuṃ vā tan mamādyātiduḥkham 13 so 'haṃ dviṣat sainyam udagrakalpaṃ; vināśayiṣye paramapratītaḥ etān nihatyājimadhye sametān; prīto bhaviṣyāmi saha tvayādya 14 sarvāṃs tūṇīrān mārgaṇān vānvavekṣya; kiṃ śiṣṭaṃ syāt sāyakānāṃ rathe me kā vājātiḥ kiṃpramāṇaṃ ca teṣāṃ; jñātvā vyaktaṃ tan mamācakṣva sūta 15 [viṣoka] ṣaṇ mārgaṇānām ayutāni vīra; kṣurāś ca bhallāś ca tathāyutākhyāḥ nārācānāṃ dve sahasre tu vīra; trīṇy eva ca pradarāṇāṃ ca pārtha 16 asty āyudhaṃ pāṇḍaveyāvaśiṣṭaṃ; na yad vahec chakaṭaṃ ṣaḍ gavīyam etad vidvan muñca sahasraśo 'pi; gadāsibāhudraviṇaṃ ca te 'sti 17 [bhs] sūtādyemaṃ paśya bhīma pramuktaiḥ; saṃbhindadbhiḥ pārthivān āśu vegaiḥ ugrair bāṇair āhavaṃ ghorarūpaṃ; naṣṭādityaṃ mṛtyulokena tulyam 18 adyaiva tad viditaṃ pārthivānāṃ; bhaviṣyatiy ākumāraṃ ca sūta nimagno vā samare bhīmasena; ekaḥ kurūn vā samare vijetā 19 sarve saṃkhye kuravo niṣpatantu; māṃ vā lokāḥ kīrtayantv ākumāram savān ekas tān ahaṃ pātayiṣye; te vā sarve bhīmasenaṃ tudantu 20 āśāstāraḥ karma cāpy uttamaṃ vā; tan me devāḥ kevalaṃ sādhayantu āyātv ihādyārjunaḥ śatrughātī; śakras tūrṇaṃ yajña ivopahūtaḥ 21 īkṣvasvaitāṃ bhāratīṃ dīryamāṇām; ete kasmād vidravante narendrāḥ vyaktaṃ dhīmān savyasācī narāgryaḥ; sainyaṃ hy etac chādayaty āśu bāṇaiḥ 22 paśya dhvajāṃś ca dravato viśoka; nāgān hayān pattisaṃghāṃś ca saṃkhye rāthān viśīrṇāñ śaraśaktitāḍitān; paśyasvaitān rathinaś caiva sūta 23 āpūryate kauravī cāpy abhīkṣṇaṃ; senā hy asau subhṛśaṃ hanyamānā dhanaṃjayasyāśani tulyavegair; grastā śarair barhi suvarṇavājaiḥ 24 ete dravanti sma rathāśvanāgāḥ; padātisaṃghān avamardayantaḥ saṃmuhyamānāḥ kauravāḥ sarva eva; dravanti nāgā iva dāvabhītāḥ hāhākṛtāś caiva raṇe viśoka; muñcanti nādān vipulān gajendrāḥ 25 [viṣoka] sarve kāmāḥ pāṇḍava te samṛddhāḥ; kapidhvajo dṛśyate hastisainye nīlād dhanād vidyutam uccarantīṃ; tathāpaśyaṃ visphurad vai dhanus tat 26 kapir hy asau vīkṣyate sarvato vai; dhvajāgram āruhya dhanaṃjayasya divākarābbho maṇir eṣa divyo; vibhrājate caiva kirīṭasaṃsthaḥ 27 pārśve bhīmaṃ pāṇḍurābhraprakāśaṃ; paśyemaṃ tvaṃ devadattaṃ sughoṣam abhīśu hastasya janārdanasya; vigāhamānasya camūṃ pareṣām 28 raviprabhaṃ vajranābhaṃ kṣurāntaṃ; pārśve sthitaṃ paśya janārdanasya cakraṃ yaśo vardhayat keśavasya; sadārcitaṃ yadubhiḥ paśya vīra 29 [bhm] dadāmi te grāmavarāṃś caturdaśa; priyākhyāne sārathe suprasannaḥ dasī śataṃ cāpi rathāṃś ca viṃśatiṃ; yad arjunaṃ vedayase viśoka |