Book 7
Chapter 51
|
1
tatra tāṃ rajanīm uṣya gomatyāṃ raghunandanaḥ prabhāte punar utthāya lakṣmaṇaḥ prayayau tadā 2 tato 'rdhadivase prāpte praviveśa mahārathaḥ ayodhyāṃ ratnasaṃpūrṇāṃ hṛṣṭapuṣṭajanāvṛtām 3 saumitris tu paraṃ dainyaṃ jagāma sumahāmatiḥ rāmapādau samāsādya vakṣyāmi kim ahaṃ gataḥ 4 tasyaivaṃ cintayānasya bhavanaṃ śaśisaṃnibham rājasya paramodāraṃ purastāt samadṛśyata 5 rājñas tu bhavanadvāri so 'vatīrya narottamaḥ avānmukho dīnamanāḥ prāviveśānivāritaḥ 6 sa dṛṣṭvā rāghavaṃ dīnam āsīnaṃ paramāsane netrābhyām aśrupūrṇābhyāṃ dadarśāgrajam agrataḥ 7 jagrāha caraṇau tasya lakṣmaṇo dīnacetanaḥ uvāca dīnayā vācā prāñjaliḥ susamāhitaḥ 8 āryasyājñāṃ puraskṛtya visṛjya janakātmajām gaṅgātīre yathoddiṣṭe vālmīker āśrame śubhe punar asmy āgato vīra pādamūlam upāsitum 9 mā śucaḥ puruṣavyāghra kālasya gatir īdṛśī tvadvidhā na hi śocanti sattvavanto manasvinaḥ 10 sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ ca jīvitam 11 śaktas tvam ātmanātmānaṃ vijetuṃ manasaiva hi lokān sarvāṃś ca kākutstha kiṃ punar duḥkham īdṛśam 12 nedṛśeṣu vimuhyanti tvadvidhāḥ puruṣarṣabhāḥ yadarthaṃ maithilī tyaktā apavādabhayān nṛpa 13 sa tvaṃ puruṣaśārdūla dhairyeṇa susamāhitaḥ tyajemāṃ durbalāṃ buddhiṃ saṃtāpaṃ mā kuruṣva ha 14 evam uktas tu kākutstho lakṣmaṇena mahātmanā uvāca parayā prītyā saumitriṃ mitravatsalam 15 evam etan naraśreṣṭha yathā vadasi lakṣmaṇa paritoṣaś ca me vīra mama kāryānuśāsane 16 nirvṛtiś ca kṛtā saumya saṃtāpaś ca nirākṛtaḥ bhavadvākyaiḥ sumadhurair anunīto 'smi lakṣmaṇa |
1
तत्र तां रजनीम उष्य गॊमत्यां रघुनन्दनः परभाते पुनर उत्थाय लक्ष्मणः परययौ तदा 2 ततॊ ऽरधदिवसे पराप्ते परविवेश महारथः अयॊध्यां रत्नसंपूर्णां हृष्टपुष्टजनावृताम 3 सौमित्रिस तु परं दैन्यं जगाम सुमहामतिः रामपादौ समासाद्य वक्ष्यामि किम अहं गतः 4 तस्यैवं चिन्तयानस्य भवनं शशिसंनिभम राजस्य परमॊदारं पुरस्तात समदृश्यत 5 राज्ञस तु भवनद्वारि सॊ ऽवतीर्य नरॊत्तमः अवान्मुखॊ दीनमनाः पराविवेशानिवारितः 6 स दृष्ट्वा राघवं दीनम आसीनं परमासने नेत्राभ्याम अश्रुपूर्णाभ्यां ददर्शाग्रजम अग्रतः 7 जग्राह चरणौ तस्य लक्ष्मणॊ दीनचेतनः उवाच दीनया वाचा पराञ्जलिः सुसमाहितः 8 आर्यस्याज्ञां पुरस्कृत्य विसृज्य जनकात्मजाम गङ्गातीरे यथॊद्दिष्टे वाल्मीकेर आश्रमे शुभे पुनर अस्म्य आगतॊ वीर पादमूलम उपासितुम 9 मा शुचः पुरुषव्याघ्र कालस्य गतिर ईदृशी तवद्विधा न हि शॊचन्ति सत्त्ववन्तॊ मनस्विनः 10 सर्वे कषयान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः संयॊगा विप्रयॊगान्ता मरणान्तं च जीवितम 11 शक्तस तवम आत्मनात्मानं विजेतुं मनसैव हि लॊकान सर्वांश च काकुत्स्थ किं पुनर दुःखम ईदृशम 12 नेदृशेषु विमुह्यन्ति तवद्विधाः पुरुषर्षभाः यदर्थं मैथिली तयक्ता अपवादभयान नृप 13 स तवं पुरुषशार्दूल धैर्येण सुसमाहितः तयजेमां दुर्बलां बुद्धिं संतापं मा कुरुष्व ह 14 एवम उक्तस तु काकुत्स्थॊ लक्ष्मणेन महात्मना उवाच परया परीत्या सौमित्रिं मित्रवत्सलम 15 एवम एतन नरश्रेष्ठ यथा वदसि लक्ष्मण परितॊषश च मे वीर मम कार्यानुशासने 16 निर्वृतिश च कृता सौम्य संतापश च निराकृतः भवद्वाक्यैः सुमधुरैर अनुनीतॊ ऽसमि लक्ष्मण |