Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 8 Index Previous Next
|
1
[धृ] ततॊ भग्नेषु सैन्येषु भीमसेनेन संयुगे दुर्यॊधनॊ ऽबरवीत किं नु सौबलॊ वापि संजय 2 कर्णॊ वा जयतां शरेष्ठॊ यॊधा वा मामका युधि कृपॊ वा कृतवर्मा च दरौणिर दुःशासनॊ ऽपि वा 3 अत्यद्भुतम इदं मन्ये पाण्डवेयस्य विक्रमम यथाप्रतिज्ञं यॊधानां राधेयः कृतवान अपि 4 कुरूणाम अपि सर्वेषां कर्णः शत्रुनिषूदनः शर्म वर्म परतिष्ठा च जीविताशा च संजय 5 तत परभग्नं बलं दृष्ट्वा कौन्तेयेनामितौजसा राधेयानाम अधिरथः कर्णः किम अकरॊद युधि 6 पुत्रा वा मम दुर्धर्षा राजानॊ वा महारथाः एतन मे सर्वम आचक्ष्व कुशलॊ हय असि संजय 7 [स] अपराह्णे महाराज सूतपुत्रः परतापवान जघान सॊमकान सर्वान भीमसेनस्य पश्यतः भीमॊ ऽपय अतिबलः सैन्यं धार्तराष्ट्रं वयपॊथयत 8 दराव्यमाणं बलं दृष्ट्वा भीमसेनेन धीमता यन्तारम अब्रवीत कर्णः पाञ्चालान एव मा वह 9 मद्रराजस ततः शल्यः शवेतान अश्वान महाजवान पराहिणॊच चेदिपाञ्चालान करूषांश च महाबलः 10 परविश्य च स तां सेनां शल्यः परबलार्दनः नययच्छत तुरगान हृष्टॊ यत्र यत्रैच्छद अग्रणीः 11 तं रतहं मेघसंकाशं वैयाघ्रपरिवारणम संदृश्य पाण्डुपाञ्चालास तरस्ता आसन विशां पते 12 ततॊ रथस्य निनदः परादुरासीन महारणे पर्जन्यसमनिर्घॊषः पर्वतस्येव दीर्यतः 13 ततः शरशतैस तीक्ष्णैः कर्णॊ ऽपय आकर्णनिःसृतैः जघान पाण्डव बलं शतशॊ ऽथ सहस्रशः 14 तं तथा समरे कर्म कुर्वाणम अतिमानुषम परिवव्रुर महेष्वासाः पाण्डवानां महारथाः 15 तं शिखण्डी च भीमश च धृष्टद्युम्नश च पार्षतः नकुलः सहदेवश च दरौपदेयाः ससात्यकाः परिवव्रुर जिघांसन्तॊ राधेयं शरवृष्टिभिः 16 सात्यकिस तु ततः कर्णं विंशत्या निशितैः शरैः अताडयद रणे शूरॊ जत्रु देशे नरॊत्तमः 17 शिखण्डी पञ्चविंशत्या धृष्टद्युम्नश च पञ्चभिः दरौपदेयाश चतुःषष्ट्या सहदेवश च सप्तभिः नकुलश च शतेनाजौ कर्णं विव्याध सायकैः 18 भीमसेनस तु राधेयं नवत्या नतपर्वणाम विव्याध समरे करुद्धॊ जत्रु देशे महाबलः 19 ततः परहस्याधिरथिर विक्षिपन धनुर उत्तमम मुमॊच निशितान बाणान पीडयन सुमहाबलः तान परत्यविध्यद राधेयः पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः 20 सात्यकेस तु धनुश छित्त्वा धवजं च पुरुषर्षभः अथैनं नवभिर बाणैर आजघान सतनान्तरे 21 भीमसेनस तु तं करुद्धॊ विव्याध तरिंशता शरैः सारथिं च तरिभिर बाणैर आजघान परंतपः 22 विरथान दरौपदेयांश च चकार पुरुषर्षभः अक्ष्णॊर निमेष मात्रेण तद अद्भुतम इवाभवत 23 विमुखीकृत्य तान सर्वाञ शरैः संनतपर्वभिः पाञ्चालान अहनच छूरश चेदीनां च महारथान 24 ते वध्यमानाः समरे चेदिमत्स्या विशां पते कर्णम एकम अभिद्रुत्य शरसंघैः समार्दयन ताञ जघान शितैर बाणैः सूतपुत्रॊ महारथः 25 एतद अत्यद्भुतं कर्णे दृष्टवान अस्मि भारत यद एकः समरे शूरान सूतपुत्रः परतापवान 26 यातमानान परं शक्त्यायॊधयत तांश च धन्विनः पाण्डवेयान महाराज शरैर वारितवान रणे 27 तत्र भारत कर्णस्य ललाघवेन महात्मनः तुतुषुर देवताः सर्वाः सिद्धाश च परमर्षयः 28 अपूजयन महेष्वासा धार्तराष्ट्रा नरॊत्तमम कर्णं रथवरश्रेष्ठं शरेष्ठं सर्वधनुष्मताम 29 ततः कर्णॊ महाराज ददाह रिपुवाहिनीम कक्षम इद्धॊ यथा वह्निर निदाघे जवलितॊ महान 30 ते वध्यमानाः कर्णेन पाण्डवेयास ततस ततः पराद्रवन्त रणे भीताः कर्णं दृष्ट्वा महाबलम 31 तत्राक्रन्दॊ महान आसीत पाञ्चालानां महारणे वध्यतां सायकैस तीक्ष्णैः कर्ण चापवरच्युतैः 32 तेन शब्देन वित्रस्ता पाण्डवानां महाचमूः कर्णम एकं रणे यॊधं मेनिरे तत्र शात्रवाः 33 तत्राद्भुतं परं चक्रे राधेयः शत्रुकर्शनः यद एकं पाण्डवाः सर्वे न शेकुर अभिवीक्षितुम 34 यथौघः पर्वतश्रेष्ठम आसाद्याभिप्रदीर्यतेल तथा तत पाण्डवं सैन्यं कर्णम आस्साद्य दीर्यते 35 कर्णॊ ऽपि समरे राजन विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन दहंस तस्थौ महाबाहुः पाण्डवानां महाचमूम 36 शिरांसि च महाराज कर्णांश चञ्चल कुण्डलान बाहूंश च वीरॊ वीराणां चिच्छेद लघु चेषुभिः 37 हस्तिदन्तान तसरून खड्गान धवजाञ शक्तीर हयान गजान रथांश च विविधान राजन पताकाव्यजनानि च 38 अक्षेषा युगयॊक्त्राणि चक्राणि विविधानि च चिच्छेद शतधा कर्णॊ यॊधव्रतम अनुष्ठितः 39 तत्र भारत कर्णेन निहतैर गजवाजिभिः अगम्यरूपा पृथिवी मांसशॊणितकर्दमा 40 विषमं च समं चैव हतैर अश्वपदातिभिः रथैश च कुञ्जरैश चैव न परज्ञायत किं चन 41 नापि सवे न परे यॊधाः परज्ञायन्त परस्परम घॊरे शरान्धकारे तु कर्णास्त्रे च विजृम्भिते 42 राधेय चापनिर्मुक्तैः शरैः काञ्चनभूषितैः संछादिता महाराज यतमाना महारथाः 43 ते पाण्डवेयाः समरे कर्णेन सम पुनः पुनः अभज्यन्त महाराज यतमाना महारथाः 44 मृगसंघान यथा करुद्धः सिंहॊ दरावयते वने कर्णस तु समरे यॊधांस तत्र तत्र महायशाः कालयाम आस तत सैन्यं यथा पशुगणान वृकः 45 दृष्ट्वा तु पाण्डवीं सेनां धार्तराष्ट्राः पराङ्मुखीम अभिजग्मुर महेष्वासा रुवन्तॊ भैरवान रवान 46 दुर्यॊधनॊ हि राजेन्द्र मुदा परमया युतः वादयाम आस संहृष्टॊ नानावाद्यानि सर्वशः 47 पाञ्चालापि महेष्वासा भग्नभग्ना नरॊत्तमाः नयवर्तन्त यथा शूरा मृत्युं कृत्वा निवर्तनम 48 तान निवृत्तान रणे शूरान राधेयः शत्रुतापनः अनेकशॊ महाराज बभञ्ज पुरुषर्षभः 49 तत्र भारत कर्णेन पाञ्चाला विंशती रथाः निहताः सादयः करॊधाच चेदयश च परःशताः 50 कृत्वा शून्यान रथॊपस्थान वाजिपृष्ठांश च भारत निर्मनुष्यान गजस्कन्धान पादातांश चैव विद्रुतान 51 आदित्य इव मध्याह्ने दुर्निरीक्ष्यः परंतह कालान्तकवपुः करूदः सूतपुत्रश चचाल ह 52 एवम एतान महाराज नरवाजि रथा दविपान हत्वा तस्थौ महेष्वासः कर्णॊ ऽरिगणसूदनः 53 यथा भूतगणान हत्वा कालस तिष्ठेन महाबलः तथा स सॊमकान हत्वा तस्थाव एकॊ महारथः 54 तत्राद्भुतम अपश्याम पाञ्चालानां पराक्रमम वध्यमानापि कर्णेन नाजहू रणमूर्धनि 55 राजा दुःशासनश चैव कृपः शारद्वतस तथा अश्वत्थामा कृतवर्मा शकुनिश चापि सौबलः नयहनन पाण्डवीं सेनां शतशॊ ऽथ सहस्रशः 56 कर्ण पुत्रौ च राजेन्द्र भरातरौ सत्यविक्रमौ अनाशयेतां बलिनः पाञ्चालान वै ततस ततः तत्र युद्धं तदा हय आसीत करूरं विशसनं महत 57 तथैव पाण्डवाः शूरा धृष्टद्युम्न शिखण्डिनौ दरौपदेयाश च संक्रुद्धा अभ्यघ्नंस तावकं बलम 58 एवम एष कषयॊ वृत्तः पाण्डवानां ततस ततः तावकानाम अपि रणे भीमं पराप्य महाबलम |
1
[dhṛ] tato bhagneṣu sainyeṣu bhīmasenena saṃyuge duryodhano 'bravīt kiṃ nu saubalo vāpi saṃjaya 2 karṇo vā jayatāṃ śreṣṭho yodhā vā māmakā yudhi kṛpo vā kṛtavarmā ca drauṇir duḥśāsano 'pi vā 3 atyadbhutam idaṃ manye pāṇḍaveyasya vikramam yathāpratijñaṃ yodhānāṃ rādheyaḥ kṛtavān api 4 kurūṇām api sarveṣāṃ karṇaḥ śatruniṣūdanaḥ śarma varma pratiṣṭhā ca jīvitāśā ca saṃjaya 5 tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā kaunteyenāmitaujasā rādheyānām adhirathaḥ karṇaḥ kim akarod yudhi 6 putrā vā mama durdharṣā rājāno vā mahārathāḥ etan me sarvam ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya 7 [s] aparāhṇe mahārāja sūtaputraḥ pratāpavān jaghāna somakān sarvān bhīmasenasya paśyataḥ bhīmo 'py atibalaḥ sainyaṃ dhārtarāṣṭraṃ vyapothayat 8 drāvyamāṇaṃ balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenena dhīmatā yantāram abravīt karṇaḥ pāñcālān eva mā vaha 9 madrarājas tataḥ śalyaḥ śvetān aśvān mahājavān prāhiṇoc cedipāñcālān karūṣāṃś ca mahābalaḥ 10 praviśya ca sa tāṃ senāṃ śalyaḥ parabalārdanaḥ nyayacchat turagān hṛṣṭo yatra yatraicchad agraṇīḥ 11 taṃ ratahṃ meghasaṃkāśaṃ vaiyāghraparivāraṇam saṃdṛśya pāṇḍupāñcālās trastā āsan viśāṃ pate 12 tato rathasya ninadaḥ prādurāsīn mahāraṇe parjanyasamanirghoṣaḥ parvatasyeva dīryataḥ 13 tataḥ śaraśatais tīkṣṇaiḥ karṇo 'py ākarṇaniḥsṛtaiḥ jaghāna pāṇḍava balaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ 14 taṃ tathā samare karma kurvāṇam atimānuṣam parivavrur maheṣvāsāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ 15 taṃ śikhaṇḍī ca bhīmaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ nakulaḥ sahadevaś ca draupadeyāḥ sasātyakāḥ parivavrur jighāṃsanto rādheyaṃ śaravṛṣṭibhiḥ 16 sātyakis tu tataḥ karṇaṃ viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ atāḍayad raṇe śūro jatru deśe narottamaḥ 17 śikhaṇḍī pañcaviṃśatyā dhṛṣṭadyumnaś ca pañcabhiḥ draupadeyāś catuḥṣaṣṭyā sahadevaś ca saptabhiḥ nakulaś ca śatenājau karṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ 18 bhīmasenas tu rādheyaṃ navatyā nataparvaṇām vivyādha samare kruddho jatru deśe mahābalaḥ 19 tataḥ prahasyādhirathir vikṣipan dhanur uttamam mumoca niśitān bāṇān pīḍayan sumahābalaḥ tān pratyavidhyad rādheyaḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ 20 sātyakes tu dhanuś chittvā dhvajaṃ ca puruṣarṣabhaḥ athainaṃ navabhir bāṇair ājaghāna stanāntare 21 bhīmasenas tu taṃ kruddho vivyādha triṃśatā śaraiḥ sārathiṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna paraṃtapaḥ 22 virathān draupadeyāṃś ca cakāra puruṣarṣabhaḥ akṣṇor nimeṣa mātreṇa tad adbhutam ivābhavat 23 vimukhīkṛtya tān sarvāñ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ pāñcālān ahanac chūraś cedīnāṃ ca mahārathān 24 te vadhyamānāḥ samare cedimatsyā viśāṃ pate karṇam ekam abhidrutya śarasaṃghaiḥ samārdayan tāñ jaghāna śitair bāṇaiḥ sūtaputro mahārathaḥ 25 etad atyadbhutaṃ karṇe dṛṣṭavān asmi bhārata yad ekaḥ samare śūrān sūtaputraḥ pratāpavān 26 yātamānān paraṃ śaktyāyodhayat tāṃś ca dhanvinaḥ pāṇḍaveyān mahārāja śarair vāritavān raṇe 27 tatra bhārata karṇasya llāghavena mahātmanaḥ tutuṣur devatāḥ sarvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ 28 apūjayan maheṣvāsā dhārtarāṣṭrā narottamam karṇaṃ rathavaraśreṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ sarvadhanuṣmatām 29 tataḥ karṇo mahārāja dadāha ripuvāhinīm kakṣam iddho yathā vahnir nidāghe jvalito mahān 30 te vadhyamānāḥ karṇena pāṇḍaveyās tatas tataḥ prādravanta raṇe bhītāḥ karṇaṃ dṛṣṭvā mahābalam 31 tatrākrando mahān āsīt pāñcālānāṃ mahāraṇe vadhyatāṃ sāyakais tīkṣṇaiḥ karṇa cāpavaracyutaiḥ 32 tena śabdena vitrastā pāṇḍavānāṃ mahācamūḥ karṇam ekaṃ raṇe yodhaṃ menire tatra śātravāḥ 33 tatrādbhutaṃ paraṃ cakre rādheyaḥ śatrukarśanaḥ yad ekaṃ pāṇḍavāḥ sarve na śekur abhivīkṣitum 34 yathaughaḥ parvataśreṣṭham āsādyābhipradīryatel tathā tat pāṇḍavaṃ sainyaṃ karṇam āssādya dīryate 35 karṇo 'pi samare rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan dahaṃs tasthau mahābāhuḥ pāṇḍavānāṃ mahācamūm 36 śirāṃsi ca mahārāja karṇāṃś cañcala kuṇḍalān bāhūṃś ca vīro vīrāṇāṃ ciccheda laghu ceṣubhiḥ 37 hastidantān tsarūn khaḍgān dhvajāñ śaktīr hayān gajān rathāṃś ca vividhān rājan patākāvyajanāni ca 38 akṣeṣā yugayoktrāṇi cakrāṇi vividhāni ca ciccheda śatadhā karṇo yodhavratam anuṣṭhitaḥ 39 tatra bhārata karṇena nihatair gajavājibhiḥ agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā 40 viṣamaṃ ca samaṃ caiva hatair aśvapadātibhiḥ rathaiś ca kuñjaraiś caiva na prajñāyata kiṃ cana 41 nāpi sve na pare yodhāḥ prajñāyanta parasparam ghore śarāndhakāre tu karṇāstre ca vijṛmbhite 42 rādheya cāpanirmuktaiḥ śaraiḥ kāñcanabhūṣitaiḥ saṃchāditā mahārāja yatamānā mahārathāḥ 43 te pāṇḍaveyāḥ samare karṇena sma punaḥ punaḥ abhajyanta mahārāja yatamānā mahārathāḥ 44 mṛgasaṃghān yathā kruddhaḥ siṃho drāvayate vane karṇas tu samare yodhāṃs tatra tatra mahāyaśāḥ kālayām āsa tat sainyaṃ yathā paśugaṇān vṛkaḥ 45 dṛṣṭvā tu pāṇḍavīṃ senāṃ dhārtarāṣṭrāḥ parāṅmukhīm abhijagmur maheṣvāsā ruvanto bhairavān ravān 46 duryodhano hi rājendra mudā paramayā yutaḥ vādayām āsa saṃhṛṣṭo nānāvādyāni sarvaśaḥ 47 pāñcālāpi maheṣvāsā bhagnabhagnā narottamāḥ nyavartanta yathā śūrā mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam 48 tān nivṛttān raṇe śūrān rādheyaḥ śatrutāpanaḥ anekaśo mahārāja babhañja puruṣarṣabhaḥ 49 tatra bhārata karṇena pāñcālā viṃśatī rathāḥ nihatāḥ sādayaḥ krodhāc cedayaś ca paraḥśatāḥ 50 kṛtvā śūnyān rathopasthān vājipṛṣṭhāṃś ca bhārata nirmanuṣyān gajaskandhān pādātāṃś caiva vidrutān 51 āditya iva madhyāhne durnirīkṣyaḥ paraṃtaha kālāntakavapuḥ krūdaḥ sūtaputraś cacāla ha 52 evam etān mahārāja naravāji rathā dvipān hatvā tasthau maheṣvāsaḥ karṇo 'rigaṇasūdanaḥ 53 yathā bhūtagaṇān hatvā kālas tiṣṭhen mahābalaḥ tathā sa somakān hatvā tasthāv eko mahārathaḥ 54 tatrādbhutam apaśyāma pāñcālānāṃ parākramam vadhyamānāpi karṇena nājahū raṇamūrdhani 55 rājā duḥśāsanaś caiva kṛpaḥ śāradvatas tathā aśvatthāmā kṛtavarmā śakuniś cāpi saubalaḥ nyahanan pāṇḍavīṃ senāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ 56 karṇa putrau ca rājendra bhrātarau satyavikramau anāśayetāṃ balinaḥ pāñcālān vai tatas tataḥ tatra yuddhaṃ tadā hy āsīt krūraṃ viśasanaṃ mahat 57 tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā dhṛṣṭadyumna śikhaṇḍinau draupadeyāś ca saṃkruddhā abhyaghnaṃs tāvakaṃ balam 58 evam eṣa kṣayo vṛttaḥ pāṇḍavānāṃ tatas tataḥ tāvakānām api raṇe bhīmaṃ prāpya mahābalam |